Andrzej Schmidt

Wybitny historyk jazzu, prelegent, wykładowca, autor 3-tomowej „Historii Jazzu”. Zmarł 26 czerwca 2021

Odszedł w Gliwicach na miesiąc przed 99. urodzinami. Uwielbiany przez studentów dziekan Wydziału Jazzu Akademii Muzycznej w Katowicach (1981 - 1985, wykładowca również kilku innych uczelni, publicysta, współpracownik JAZZ FORUM,

Urodził się 28 lipca 1922 roku w Wielkich Oczach jako jedno z pięciorga dzieci Józefa (doktora prawa) i Jadwigi z Czernych. Dzieciństwo i młodość spędził we Lwowie, tam ukończył liceum. Jak napisały jego dzieci w pośmiertnym pożegnaniu: „Hollywood i jazzowe, szalone tańce, były początkiem jego fascynacji kulturą anglo-amerykańską. Języka angielskiego nauczył się jako nastolatek przesiadując całymi popołudniami w lwowskich salach kinowych i oglądając całe mnóstwo amerykańskich filmów, często po wielokroć – za cenę jednego biletu. Potrafił z braćmi prowadzić całe dialogi przy pomocy cytatów z tych filmów, po angielsku. Prenumerował też anglojęzyczne czasopisma, które w XX-leciu międzywojennym w Polsce były dostępne”.

Mając 21 lat poślubił swoją pierwszą żonę Helenę (Lutkę). Po wojnie osiadł z żoną w Gliwicach, gdzie rozpoczął pracę w biurze Instytutu Muzycznego. W tym okresie, w 1947 roku, założył swój pierwszy zespół jazzowy, Sweet Jazz, w którym grał na fortepianie posługując się zachodnimi orkiestrówkami. Jeden z koncertów poświęcony był wyłącznie kompozycjom Duke’a Ellingtona. Po pewnym czasie zespół poszerzył swój skład i przyjął nazwę firmowaną dwoma nazwiskami. Do Septetu Andrzeja Schmidta i Zygmunta Jaworskiego (grającego na saksofonie i puzonie) dokooptowany został trzyosobowy chórek, wykonywali m.in. repertuar Glenna Millera. Z zespołem tym współpracował Andrzej Kurylewicz.

Gdy w 1951 roku zespół przerwał działalność, Andrzej Schmidt zakończył karierę muzyka-wykonawcy. Od tej pory poświęcił się pracy pedagoga i popularyzatora muzyki. Rok później zaczął prowadzić audycje szkolne, organizowane przez Filharmonię Opolską i Filharmonię Śląską. W tej specjalności doszedł do takiej wprawy, że zwyciężył w trzech kolejnych edycjach ogólnopol­skiego konkursu prelegenckiego w latach 1960, 62 i 64.

Mając 44 lata rozpoczął studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Łodzi. Dwa lata później, już jako magister muzykologii, został współzałożycielem Wydziału Muzyki Rozrywkowej Akademii Mu­zycz­nej w Katowicach, gdzie objął stanowisko wykładowcy historii jazzu. W 1977 roku po raz pierwszy wyjechał na Zachód – do Anglii.

Już wcześniej, w 1974, umarła jego pierwsza żona. W 1978 roku poślubił młodszą o 33 lata swoją studentkę Jolantę (studiowała na wydziale dyrygentury chóralnej Akademii Muzycznej w Katowicach, historię jazzu wybrała jako zajęcia fakultatywne). Rok po ślubie przyszedł na świat ich syn Mateusz, w 1985 Piotr (dziś jeden z naszych czołowych trębaczy jazzowych), w 1989 córka Marta.

W roku 1981, w okresie przełomu politycznego związanego z ruchem Solidarności, Andrzej Schmidt został – z woli studentów – dziekanem Wydziału Jazzu i Muzyki Rozrywkowej. Tę funkcję piastował przez całą kadencję, do roku 1985. Był szykanowany przez UB (otrzymywał telefony z fałszywymi pomówieniami i pogróżkami).

W 1983 roku rozpoczął współpracę z naszym czasopismem, publikując serię felietonów „Refleksje historyczne”, z których zrodził się pomysł napisania „Historii Jazzu”. Do pracy nad tym dziełem namówił Schmidta Krystian Brodacki, który został redaktorem merytorycznym tego wydawnictwa. I tom pt. „Rodowód” ukazał się w 1988 roku nakładem Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego. Była to pionierska, odkrywcza praca traktująca o prehistorii jazzu, od XVI wieku, od czasów osadnictwa angielskich pielgrzymów w Ameryce, handlu niewolnikami (z Afryki Zachodniej do Ameryki), przez Wojnę Domową do Nowego Orleanu (1718-1895). Wielką zaletą tego tomu były mapy, m.in. Nowego Orleanu, rysowane z niezwykłą precyzją przez autora, który

nigdy w Ameryce nie był. Wyjazd do kolebki jazzu pozostał jego niespełnionym marzeniem.

I tom pt. „Rodowód” ukazał się w 1988 roku nakładem Polskiego Stowarzyszenia Jazzowego. Była to pionierska, odkrywcza praca traktująca o prehistorii jazzu, od XVI wieku, od czasów osadnictwa angielskich pielgrzymów w Ameryce, handlu niewolnikami (z Afryki Zachodniej do Ameryki), przez Wojnę Domową do Nowego Orleanu (1718-1895). Wielką zaletą tego tomu były mapy, m.in. Nowego Orleanu, rysowane z niez­wykłą precyzją przez autora, który nigdy w Ameryce nie był. Wyjazd do kolebki jazzu pozostał jego niespełnionym marzeniem.

Drugi tom pt. „Krystalizacja i rozwój” wydany został w 1992 roku nakładem Wydawnictw Szkolnych i Pedagogicznych, zaś tom III „Zgiełk i furia” ujrzał światło dzienne w 1997, wydany przez małe wydawnictwo Lemat „Srebrna Media” (redaktorem prowadzącym była Anna Bernat).

W 1999 roku ukazał się box z 28 płytami cyklu „History of Jazz” (nakładem firmy Multimedia – Polska Janusza Metzlera) w opracowaniu Andrzeja Schmidta, z jego komentarzami i czytanymi przezeń fragmentami trzech tomów.

Wreszcie 10 lat później wydano obejmującą 622 strony jednotomową pozycję, uzupełnioną i poszerzoną „Historię jazzu” (Wydawnictwo Polihymnia, Lublin).

W 1997 roku profesor Schmidt przeszedł na emeryturę, ale pracował dalej, wykładał równolegle we Wrocławskiej Szkole Jazzu i Muzyki Rozrywkowej Zbigniewa Czwojdy oraz w Krakowskiej Szkole Jazzu i Muzyki Rozrywkowej Grzegorza Motyki. Ostatni wykład poprowadził w maju 2012 roku, gdy miał prawie 90 lat!

Erudyta, humanista o rozległych horyzontach, człowiek wielkiej wrażliwości i skromności, swoją pasją i talentem pedagogicznym zaraził do jazzu rzesze studentów, słuchaczy swoich audycji i czytelników. Jego życie, które trwało prawie 100 lat, to cała epoka.

Paweł Brodowski