Grachan Moncur III

Marek Romański

Amerykański puzonista zmarł 3 czerwca 2022 roku w Newark, w stanie New Jersey.

Grachan Moncur III był jednym z muzyków, którzy wprowadzili puzon do free jazzu. W swojej muzyce znacznie poszerzył możliwości wyrazowe tego instrumentu, grał na nim długie i rozbudowane partie solowe, konkurując z trąbką czy saksofonem. 3 czerwca okazał się najważniejszym dniem jego życia, bo wtedy właśnie, w 1937 r. przyszedł na świat w Nowym Jorku. Jego ojcem był jazzowy basista Grachan Moncur II – muzyk grający z takimi artystami jak Ike Quebec, Bud Freeman czy Teddy Wilson. Studiował na Laurinburg Institute – dobrej szkole, której absolwentem był m.in. Dizzy Gillespie. Naukę kontynuował w Manhattan School of Music i Juilliard.

Jeszcze w szkole grywał okazjonalnie z takimi muzykami jak Art Blakey czy Jackie McLean. Pozycję w środowisku muzycznym zdobył dzięki trasom w zespole Raya Charlesa. Później przyszły kolejne angaże, do wspólnej gry zapraszali go m.in. Art Farmer, Sonny Rollins czy Benny Golson.

Dzięki przyjaźni z McLeanem dostał się do firmy Blue Note – zarówno jako muzyk w jego zespole (m.in. na przełomowych dla nowoczesnego jazzu płytach „One Step Beyond” i „Destination… Out!”, obie z 1963 r.), jak i autor własnych albumów: „Evolution” (1963) i „Some Other Stuff” (1964). Na tej pierwszej towarzyszyli mu tacy giganci jazzu jak Lee Morgan, Bobby Hutcherson, Tony Williams czy wspomniany Jackie McLean. Na drugiej zagrali z nim m.in. Wayne Shorter i Herbie Hancock. Ten drugi album otwiera długa, blisko 12-minutowa kompozycja Gnostic – według jego własnych słów „freejazzowy utwór pozbawiony pulsu metrycznego” – swego czasu wyróżniająca się nowatorskim podejściem do rytmu.

W krótkim czasie Grachan Moncur III zdobył wysoką pozycję w świecie jazzowej awangardy. Do wspólnych sesji zapraszali go m.in. Archie Shepp, Marion Brown i Roswell Rudd. Współpracował także ze znanym poetą i aktywistą Amiri Baraką.

Był znakomitym liderem i twórcą oryginalnej, wyrazistej muzyki. Niestety nie miał wielu szans na nagrywanie albumów autorskich. Podczas dłuższego pobytu we Francji w 1969 nagrał dwie płyty: „New Africa” i „Aco Dei De Madrugada”.

Wytwórnia JCO Carli Bley i Michaela Mantlera w 1974 wydała na płycie jego jazzową symfonię „Echoes Of Prayer”.

W latach 80. współpracował z wokalistką Cassandrą Wilson, słychać jego puzon na jej płytowym debiucie „Point Of View” (1985). Przez lata dał się poznać jako elastyczny i sprawny sideman takich muzyków jak Wayne Shorter, Lee Morgan, Herbie Hancock, Dave Burrell. Był także cenionym nauczycielem i wykładowcą. W Polsce chyba nigdy nie występował.

Zmarł w wyniku zatrzymania akcji serca 3 czerwca 2022 roku w swoim domu w Newark, w stanie New Jersey. Miał 85 lat.

Marek Romański