Ira Gitler

Paweł Brodowski

Jeden z najbardziej wpływowych krytyków jazzowych zmarł 23 lutego 2019 w Nowym Jorku, przeżywszy 90 lat.

Ira Gitler był współautorem słynnej „Encyklopedii Jazzu” Leonarda Feathera, jego nazwis­kiem podpisane są komentarze (liner notes) do ponad 700 płyt! Był jednym z największych pasjonatów i propagatorów jazzu nowoczesnego. Jego najważniejsze książki to „Jazz Masters of the 40s” (1966) i „Swing to Bop: An Oral History of the Transition in Jazz in the 1940s” (1985). Ostatnia jego praca to „The Masters of Bebop: A Listener’s Guide” (2001).

Urodził się w Nowym Jorku 18 grudnia 1928 roku w rodzinie żydowskich emigrantów z Rosji.  Już jako chłopiec słuchał w domu nagrań swin­gowych big bandów, w połowie lat 40. odkrył muzykę współtwórców bebopu – Charlie’ego Parkera i Dizzy Gillespie’ego. Pierwszą swoją recenzję napisał z koncertu Gillespie’ego w 1946 roku do gazetki szkolnej.

Na początku lat 50. zaczął pracować jako producent nagrań w wytwórni Prestige z takimi artystami jak m.in. Zoots Sims, Sonny Rollins, Dexter Gordon, Thelonious Monk i Miles Davis. To właśnie on pod koniec lat 50., opisując intensywne frazy arpeggio Johna Coltrane’a na płycie „Soultrane”, ukuł termin „sheets of sound”, który wszedł na stałe do obiegu krytyki jazzowej.

W latach 60. Ira Gitler był nowojorskim redaktorem „Down Beatu”, pisał też dla innych wiodących czasopism jazzowych, jak „Metronome”, „Jazz­Times”, japoński „Swing Journal”, jak również okazjonalnie i dla JAZZ FORUM, nie wspominając tak prestiżowych tytułów amerykańskiej prasy jak „New York Times”, „Village Voice” czy „San Francisco Chronicle”. W 2018 otrzymał stypendium NEA Jazz Masters Fellowship.

Jego druga pasja to hokej na lodzie. Ira Gitler był kapitanem amatorskiej drużyny Gitler’s Gorillas, napisał o tej dyscyplinie sportu kilka książek.

Jako krytyk jazzowy uczestniczył, wraz z żoną MaryJo, w niezliczonych festiwalach na całym świecie. Poznałem Irę w 1974 na Festiwalu w Cascais w Portugalii, gdzie z wielkim sukcesem wystąpił Kwintet Zbyszka Namysłowskiego. W 1984 miałem przyjemność towarzyszyć mu na festiwalu Jazz Yatra w Indiach, rok później na Umbria Jazz w Perugii, w 1988 na JVC Jazz Festival w Nowym Jorku (wówczas odwiedziłem go w jego mieszkaniu przy Wschodniej 80 Ulicy, którego poprzednim lokatorem był Woody Allen), a po raz ostatni dziesięć lat temu w Juan-les-Pins we Francji. Mój wywiad z Irą opublikowany został w angielskiej edycji JAZZ FORUM 3/1989 („An Apple Jam with Ira Gitler”).

Paweł Brodowski