Janusz Szprot

Zasłużony pianista, pedagog i krytyk zmarł 2 lipca 2019 roku w Ankarze.

Janusz Szprot – pianista, kompozytor, aranżer, pedagog, muzykolog, krytyk muzyczny, teoretyk jazzu – odszedł po kilkuletniej walce z chorobą nowotworową. Miał 72 lata.

Urodził się 26 września 1946 roku w Warszawie. Pochodził z muzykalnej rodziny. Ojciec był organistą, mama śpiewaczką, młodszy brat, Leszek, klarnecista i saksofonista, jest liderem zespołu Vistula River Brass Band, który właśnie obchodzi 50-lecie działalności.

Gdy Janusz miał siedem lat, zaczął grać na akordeonie, później zainteresował się fortepianem. Uczył się w Średniej Szkole Muzycznej im. Karola Kurpińskiego w Łazienkach Warszawskich (równolegle chodził do Liceum Ogólnokształcącego, najpierw do Mickiewicza na Saskiej Kępie, a później do Reytana na Mokotowie). Na początku lat 70., podczas studiów na Muzykologii UW, zaczął grać w zespole tradycyjnym Mario Wachowiaka pod nazwą 726 St. Peter Street Band (jego pierwszymi wzorami byli Fats Waller i James P. Johnson).

Debiutował na Jazzie nad Odrą w 1971 roku jako pianista w zespole Gold Washboard, z którym dwa lata później zdobył Złotą Tarkę. Grał również w zespołach Royal Rag, Asocjacja Hagaw, a od 1977 przez pięć lat w Samych Swoich, z którymi koncertował w wielu krajach europejskich, a w 1980 nagrał w serii Polish Jazz album „The Locust”. W tym czasie stworzył własną eksperymentalną grupę Amalgamat.

W drugiej połowie lat 80. wraz z saksofonistą Tomaszem Szukalskim założył Blues Duo Sz-Sz, które na wzór duetu Archie Shepp-Horace Parlan w sposób niezwykle ekspresyjny wykonywało tradycyjne standardy, bluesy i gospele. Duo Sz-Sz występowało z powodzeniem w Polsce i za granicą, m.in. na festiwalu w Cascais w Portugalii, a także w Addis-Abebie w Etiopii. Pod koniec lat 80. zostali zaproszeni do Ankary do poprowadzenia kursu jazzowego – letniej szkółki jazzu na wydziale muzycznym Uniwersytetu Bilkent.

W rezultacie tej wizyty, w 1990 roku Janusz Szprot otrzymał ofertę utworzenia na tej uczelni pierwszego w Turcji profesjonalnego Wydziału Jaz­zu, którym kierował do 2014 r. Uruchomił „most powietrzny” pomiędzy Polską i Turcją, zapraszając na koncerty do Turcji czołówkę polskiego jazzu i wysyłając do Polski zarówno na koncerty, jak i na warsztaty, muzyków tureckich. Współpracował z wybitnym pianistą i saksofonistą Tuną Ötenelem, basistą Kamilem Erdemem. Jego odkryciem była fenomenalna wokalistka Sibel Köse. Nagrał z udziałem tych artystów autorski album „Na tureckim dywanie”. Już w trakcie pobytu w Turcji założył super-grupę o zmieniającej się obsadzie – Polish-Turkish Jazz Formation, następnie Fresh Air, a ostatnio Young@Hearts Band.

Janusz Szprot fot. Dávid Sütöri

W 2010 roku został odznaczony w Ankarze medalem „Bene Merito” przyznanym przez Polskie MSZ za zasługi dla promocji polskiej kultury i umacniania pozycji Polski na arenie międzynarodowej.

Już wcześniej dał się poznać w Polsce jako wykładowca na Międzynarodowych Warsztatach Jazzowych w Chodzieży (1978-88); Zwierzyńcu (1988-90), Margoninie (1990-92); przez 25 lat w Puławach (1990-2015).Jest autorem podręcznika „Materiały do ćwiczeń improwizacji jazzowej” wraz z przykładami na CD, zawierającego kom­pendium wiedzy o harmonii i stylistyce jazzowej.

Mając za sobą studia na muzykologii Uniwersytetu Warszawskiego, dał się poznać jako wybitny krytyk i teoretyk jazzu. Zwrócił na siebie uwagę już pierwszymi artykułami publikowanymi w połowie lat 70. w miesięczniku „Jazz”. Szykując się do odejścia na emeryturę szef tego periodyku Józef Balcerak chciał mu przekazać stanowisko redaktora naczelnego, ale kandydatura została odrzucona przez kierownictwo RSW „Prasa”, gdyż Janusz nie należał do PZPR (sic!). Od tamtego czasu związał się z naszym czasopismem. Za serię publikowanych anonimowo artykułów „Call & Response” Janusz Szprot i jego polemiczny partner Krzysztof Zgraja otrzymali nagrodę Sekcji Publicystów PSJ, którą wręczył im Adam Sławiński. Janusz pisał piękną polszczyzną, posiadał wnikliwą wiedzę (nie tylko o muzyce) i talent literacki. Przygotowywał pracę doktorską „Jazz po polsku”, ale ukończyć jej nie zdążył.

Pochowany został na Powązkach Wojskowych. Koledzy-muzycy z zespołów The Warsaw Dixielanders, Hagaw i Sami Swoi zgotowali Mu nowoorleańskie pożegnanie, grając na uroczystości w Domu Pogrzebowym wiązankę Closer Walk with Thee, St. James Infirmary, Tin Roof Blues, a przy kolumbarium Świętych. Piotr Baron odczytał list od Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego sławiący dokonania Janusza Szprota w dziedzinie jazzu i pedagogiki muzycznej oraz Jego zasługi dla umocnienia stosunków kulturalnych pomiędzy Polska i Turcją.

Żegnaj, Janusz!

Paweł Brodowski