Jazz Bez 2012

Aleksander Judin

Lwowski festiwal Jazz Bez ma już długą historię – powstał jako kontynuacja dawnej tradycji założonych jeszcze w latach 60. Mikołajków Jazzowych w przygranicznym mieście Przemyślu.

Zazwyczaj festiwale są przywiązane do jednego miasta, a największe wśród nich stają się miejscem atrakcyjnym dla jazzowej turystyki. Jazz Bez sam jest festiwalem-turystą. Składa się nań wielka ilość tras koncertowych w miastach obydwu krajów, ale miejscem centralnym pozostaje Lwów. Geografia jazzowa festiwalu obejmuje już 20 miast. I jeśli pierwszy Jazz Bez w roku 2001 trwał trzy dni, to w 2012 stał się 11-dniowym maratonem jazzowym ciągnącym się od 7 do 17 grudnia 2012 r.

Jednak historia festiwalu nie zawsze była bezchmurną. Na początku na Ukrainie jazz był odbierany raczej powściągliwie, często połowa widowni w trakcie koncertu wstawała i wychodziła. Ale na przestrzeni ostatniej dekady festiwal wychował swoją publiczność, która odbiera nie tylko jazz klasyczny, ale również i awangardowe eksperymenty. Zresztą festiwal wciąż jeszcze walczy z konserwatyzmem, teraz wprawdzie nie na „prowincji”, a w jego „pra-ojczyźnie” – we wschodniej Polsce.

Jazz Bez to przede wszystkim „Jazz bez granic”, ale istnieje także pewna wieloznaczność w zakresie interpretacji nazwy. Główny producent festiwalu Markijan Iwaszczyszyn (Stowarzyszenie Artystyczne „Dzyga”) woli definicję „Jazz bez formy”, to znaczy bez muzycznych ograniczeń, bez przestrzegania przyjętej powszechnie klasyfikacji, otwartość na każde szczere muzyczne poszukiwanie.

Z reguły każdy dzień festiwalu na głównej scenie Filharmonii Lwowskiej prezentował występy zarówno przedstawicieli awangardy, jak i mainstreamu.

Jeszcze jedna cecha festiwalu to masa wspólnych, na ogół międzynarodowych projektów.

Na ostatnim festiwalu tradycyjnie było dużo polskich zespołów lub międzynarodowych projektów z udziałem polskich muzyków, co nie jest zaskoczeniem, biorąc pod uwagę historyczne korzenie festiwalu. Głównym bohaterem drugiego dnia był amerykański gitarzysta i wokalista Mike Russell. Występując z kwintetem polskich muzyków (Łukasz Kłos - tp, Jarek Dąbrowski - ts, Eryk Nowak - p, Michał Nienadowski - bg, Piotr Budnia - dr) połączył elementy rhythm-and-bluesa, soulu i funku, zmieniając salę koncertową w taneczną.

Prawie wyłącznie polskim był trzeci dzień festiwalu. Najpierw młody kwartet Jazzpospolita przedstawił miks różnych stylów muzyki elektronicznej.

Potem publiczność podbił Eddie Henderson, znany amerykański trębacz i flugelhornista grający z kwintetem polskiego perkusisty Tomka Grochota w składzie: Dominik Wania (p), Maciej Sikała (ts, ss), Max Mucha (b). Największe wrażenie pozostawiły dwie solówki Wani: jedna miękka, impresjonistyczna, druga zachwycająca symfoniczną mocą i głębią. Nawet tylko dla tych dwóch improwizacji warto było jechać do Lwowa.

Echo festiwalu lwowskiego nareszcie dotarło aż do Kijowa. 13 listopada w tamtejszym klubie Jazzva wystąpiły dwa zespoły: awangardowy polski zespół High Definition i mainstreamowa grupa zza oceanu – Vinita Formation. Koncert stał się wydarzeniem dla jazzowej społeczności stolicy Ukrainy. Przyszli prawie wszyscy kijowscy muzycy jazzowi.

Lider zespołu High Definition Piotr Orzechowski, który już zdobył wiele nagród na jazzowych festiwalach w Polsce i Europie, prezentuje dwa różne oblicza. Jego solowe nagrania to na ogół improwizacje utworów klasycznych, zaś muzyka High Definition, w którym to zespole gra na elektronicznych instrumentach klawiszowych, należy do jazzowej awangardy. Ale koncert w Kijowie był połączeniem jednego i drugiego. Wszyscy członkowie kwartetu (Mateusz Śliwa - ts, Patryk Dobosz - dr, Alan Wykpisz - b) są muzykami dojrzałymi, demonstrującymi swobodę i pomysłowość, jednak źródłem największej energii są solówki Orzechowskiego. Jego muzyka to skomplikowany splot harmonii, wymagający od słuchacza maksymalnej koncentracji.

Następnie przyszedł czas na współczesny jazz z Nowego Jorku. Znowu gra wszystkich muzyków była interesująca, ale wyróżniali się przede wszystkim Marcus Strickland i Frank Parker. Kiedy muzyk trzyma w ręku saksofon tenorowy, zapewne najczęściej przychodzi na myśl John Coltrane. Strickland pod tym względem nie jest wyjątkiem. Z Coltrane’em łączy go głębokie, modlitewne skupienie, nawet mroczność, niejaka kanciastość. Być może na tym polega atrakcyjność jego stylu – uczucie pewnego dystansu, może nawet ironii, a jednocześnie i siły. Niewątpliwie ten występ był jednym z najlepszych ostatnio koncertów jazzowych w Kijowie.

Festiwal to nie tylko koncerty, ale także codzienne jam sessions. Szczególnie zapamiętałem słowa Mike’a Russella, który przyznał się, że trzy lata temu, odwiedzając Ukrainę, po jakichś kłopotach na granicy postanowił nigdy tu nie przyjeżdżać. Ale jednak zmienił zdanie i teraz jest szczęśliwy, że powrócił: „Powinniśmy tu grać jak najczęściej, bo muzyka to jest to, co nas łączy”.

Na festiwalu Jazz Bez 2012 wystąpili: Sonic Forecast (UA, PT), Meeting of Sounds (UA, RU, UK), Mike Russell feat. Klos & Dabrowski Project (USA, PL), Oblychchya Mist (UA), Jazzpospolita (PL), Tomek Grochot Quintet feat. Eddie Henderson (PL, USA), Igor Zakus & Z-Band (UA), Triangular Matrix (UA), Peter Van Huffel & Alex Maksymiw Quartet (USA, DE, CA), Vinita Formation (USA, CA), Plaistow (CH), High Definition (PL), Ultramarine (DE, UA, LT), Artur Dutkevicz Trio (PL), Daktari (PL), Benito Gonzalez Trio (USA, SK, UA), Marinita Trio & Perelman (UA, IL), Drymbient (UA), DrumTyatr (UA).

Odbyło się w sumie 69 koncertów w 16 miastach – od Lublina (na zachodzie) do Kijowa (na wschodzie).

Aleksander Judin