Jon Hassell

Amerykański trębacz i kompozytor zmarł 26 czerwca 2021 roku w wieku 84 lat.

Jon Hassell, pionier łączenia jazzowej improwizacji z muzyką elektroniczną, urodził się 22 marca 1937 w Memphis w stanie Tennesee. Podczas studiów w Eastman School of Music w Rochester zainteresował się muzyką współczesną tworzoną przez europejskich kompozytorów. Po ukończeniu studiów wyjechał do niemieckiej Kolonii, gdzie kontynuował naukę pod okiem samego Karlheinza Stockhausena. W grupie, która wówczas studiowała z niemieckim kompozytorem, byli również przyszli członkowie krautrockowego zespołu Can. Jak sam przyznawał – wspólnie eksperymentowali z substancjami psychotropowymi w rodzaju LSD. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych wszedł w krąg amerykańskich kompozytorów-minimalistów. Współpracował z takimi twórcami jak La Monte Young czy Terry Riley.

Przełom w jego karierze nastąpił na początku lat 70. Najpierw zetknął się z hinduskim wokalistą Panditem Pran Nathem (który był także m.in. guru Dona Cherry’ego). Wraz z nim udał się do Indii, gdzie studiował tradycyjne ragi. Okres spędzony z Nathem rozbudził jego zainteresowanie etnomuzykologią, badaniem i wykorzystywaniem w swojej twórczości elementów tradycji muzycznej świata. Mniej więcej w tym samym czasie zafascynował się nowatorską jazz-rockową muzyką tworzoną przez Milesa Davisa. A szczególnie pociągało go wykorzystywanie elektroniki do tworzenia przestrzeni dźwiękowej i modulowania brzmienia trąbki. Podobnie jak Miles, wykorzystywał także skale modalne.

Te fascynacje popchnęły Hassella do stworzenia koncepcji „Fourth World Music”, czyli muzyki łączącej elementy muzyki etnicznej z nowoczesną technologią i futurystycznymi brzmieniami. Jak sam przyznawał w wywiadach, tworząc muzykę na swój debiutancki album „Vernal Equinox” (1977) modulował elektronicznie brzmienie swojej trąbki tak, by imitować techniki wokalne tradycyjnych hinduskich śpiewaków.

Jednym z jego największych przyjaciół w świecie muzyki był Brian Eno, brytyjski klawiszowiec, twórca elektronicznego ambientu. Często ze sobą współpracowali, wzajemnie użyczali swoich partii na swoich albumach. Eno napisał o Hassellu: „Z szacunkiem patrzył na świat we wszystkich jego chwilowych i ulotnych nastrojach, co słychać w jego muzyce.Dostrzegał godność i piękno we wszystkich formach tańca życia”.

Jon Hassell współpracował także z takimi artystami jak amerykański gitarzysta i wokalista Ry Cooder czy słynny Kronos Quartet. Do swoich nagrań zapraszali go m.in. David Byrne, Peter Gabriel, k.d. lang, David Sylvian, grupa Tears for Fears, Ryuichi Sakamoto, czy Bono. Chętnie pracował z muzykami z Afryki, Azji i Ameryki Południowej. Jeden z najwyżej cenionych albumów („Flash Of The Spirit”, 1988) nagrał z grupą Farafina pochodzącą z Burkina Faso.

Jego pełna przestrzeni muzyka, modulowana elektronicznie trąbka, tajemniczość i liryzm zainteresowały także Manfreda Eichera, szefa firmy ECM, w której wydał bardzo dobrze ocenione przez krytykę albumy „Power Spot” (1986) i  „Last Night The Moon Came Dropping Its Clothes In The Street” (2009). W sumie wydał blisko 20 autorskich płyt i kilkadziesiąt jako sideman.

Z jego doświadczeń i wypracowanego brzmienia korzystały pokolenia muzyków. Szczególnie wiele zawdzięczają mu twórcy nu-jazzu, tacy jak Eric Truffaz, Nils Petter Molvaer czy Arve Henriksen. W Polsce chyba nigdy nie koncertował.

Marek Romański