Muhal Richard Abrams

Amerykański pianista, kompozytor, założyciel AACM, zmarł 29 października 2017 w Nowym Jorku.

Organizator i dydaktyk, jeden z założycieli, lider i główny ideolog AACM (Association for the Advancement of Creative Musicians), zmarł w swoim mieszkaniu na Manhattanie. Miał 87 lat. Postrzegany jako awangardzista, był bardzo mocno związany z tradycją jazzową. Nawiązywał do pianistyki Duke’a Ellingtona, swingu, bebopu, stylu stride Fatsa Wallera, a nawet wcześniejszego ragtime’u. Te elementy tradycji łączył z oryginalną harmonią, dysonansami i perkusyjnym traktowaniem fortepianu. Pisał utwory solowe, kompozycje na jazzowe combo, zespoły kameralne, a także wielką orkiestrę. Był znakomitym improwizatorem, ale w swych utworach nie zawsze uwzględniał improwizację, czasem były to w całości zaaranżowane dzieła mające więcej wspólnego z muzyką współczesną, niż jazzem.

Muhal Richard Abrams urodził się 19 września 1930 r. w Chicago. Gry uczył się samodzielnie, podpatrując i analizując grę takich muzyków jak  Art Tatum, Charlie Parker, Thelonious Monk, czy Bud Powell. Grał na klarnecie i wiolonczeli, jednak najważniejszym jego instrumentem był fortepian. Jako kompozytor wzorował się przede wszystkim na Ellingtonie i Fletcherze Hendersonie. W późniejszych latach intensywnie studiował klasyczną muzykę fortepianową.

Już jako nastolatek brał udział w życiu klubowym Chicago. Występował z takimi liderami jak Dexter Gordon, Max Roach, czy Woody Shaw. W połowie lat 50. dostał angaż w hardbopowym zespole Modern Jazz Two + Three tenorzysty Eddie’ego Harrisa. Na początku kolejnej dekady zafascynował się ideą free jazzu, którą rozwijał w swoim Experimental Band założonym w 1962 roku.

To właściwie nie był tradycyjnie rozumiany zespół, ale rodzaj warsztatów, do których zapraszani byli przyjaciele-muzycy, w celu opracowywania nowych kompozycji. Muzycy spotykali się w jednym z chicagowskich barów, bądź w mieszkaniu Abramsa. Właśnie w czasie jednego z takich spotkań doszło w 1965 do burzliwej dyskusji pomiędzy Abramsem, pianistą Jodie’m Christianem, perkusistą Steve’em McCallem i kompozytorem Philem Cochranem. W jej wyniku podjęto decyzję o założeniu AACM  – jednej z najważniejszych organizacji wspierających afroamerykańskich muzyków, organizujących koncerty, warsztaty, zbierającej środki na wykonywanie większych kompozycji, łączącej muzyków, organizatorów itp.

Założeniem AACM było stworzyć, niemal od podstaw, czarną, afroamerykańską muzykę bazującą na afrykańskiej przeszłości, ale wykorzystującą przy tym wszelkie zdobycze cywilizacyjne i kulturowe Nowego Świata zgodnie z hasłem „ancient to the future”. Z tego ruchu wywodzą się tacy muzycy jak m.in. Anthony Braxton, Henry Threadgill, George E. Lewis, Leroy Jenkins, Wadada Leo Smith, Jack DeJohnette, a przede wszystkim sztandarowy Art Ensemble of Chicago założony przez saksofonistę Roscoe Mitchella.

Choć wiele dzieł artystów związanych z AACM prezentowało trudną, awangardową muzykę, jego debiutancki album „Levels And Degrees Of Light” (1967) jest stosunkowo przystępny, zorganizowany, bliższy muzyce klasycznej niż freejazzowej. W 1973 r. wziął udział w nagraniu „Fanfare For The Warriors” – jednego z najsłynniejszych i najwyżej cenionych przez krytyków albumów Art Ensemble of Chicago.

Muhal Richard Abrams nagrał ponad 60 płyt, głównie w towarzystwie muzyków wywodzących się z AACM. Pozostał wierny temu ruchowi aż do śmierci. W 1977 przeniósł się do Nowego Jorku. Na bazie dynamicznej sceny loftowej tego miasta utworzył w 1983 nowojorski oddział AACM. Oprócz kompozycji jazzowych miał w swoim dorobku także dzieła klasyczne. W 1985 jego Kwartet smyczkowy nr 2 wykonał Kronos Quartet w Carnegie Hall.

W 1990 r. otrzymał prestiżową duńską nagrodę Jazzpar Prize (w jury obok m.in. Dana Morgensterna i Gary’ego Giddinsa zasiadł Paweł Brodowski), w 2009 amerykańska organizacja rządowa National Endowment for the Arts przyznała mu Jazz Masters Award. Został także wyróżniony miejscem w Hall of Fame przez najważniejszy amerykański magazyn jazzowy „Down Beat”. 11 kwietnia został oficjalnie uznany przez burmistrza Chicago jako „Dzień Muhala Richarda Abramsa”. W Polsce nigdy nie wystąpił.

Marek Romański