Instrumentalne przygody bigbitowców

Brzdęk!

Twang to angielska onomatopeja pierwotnie przypisywana odgłosowi wydawanemu przez cięciwę łuku po wypuszczeniu strzały. Z czasem słowo nabrało innych znaczeń, aż w połowie minionego stulecia przykleiło się do gitary elektrycznej. Uderz w stół, odezwą się nożyce. Uderz w struny – usłyszysz „twang”. Zwłaszcza, kiedy będzie to Fender albo Gretsch. Twang to po polsku „brzdęk”, a tytuł ten doskonale oddaje zawartość albumu z instrumentalną muzyką zespołów gitarowych ery big-beatu.

Modę na instrumentalny rock’n’roll zapoczątkowały hity amerykańskiego zespołu The Ventures (Walk, Don’t Run) i brytyjskiego The Shadows (Apache), wielkie przeboje z 1960 roku. Zwłaszcza ta druga grupa wywarła potężny wpływ na młodych polskich muzyków, tworzących pierwszą falę rodzimego big-beatu (miała też wpływ na narodziny rock’n’rolla w Jugosławii, gdzie początkowo The Shadows byli bardziej popularni od The Beatles). Na polskim gruncie w podobnej stylistyce jako pierwszy wyspecjalizował się zespół Tajfuny, w którym na gitarze prowadzącej grał Bohdan Kendelewicz (na płycie znajdziemy ich utwór Nie jestem pewien, czy mnie kochasz). Liderem bigbeatowej sceny szybko została warszawska formacja Chochoły (przekształcona w 1966 roku przez Czesława Niemena w Ak­warele). Na gitarze solowej grał w niej późniejszy dziennikarz telewizyjny Andrzej Turski, na gitarze akordowej Tomasz Jaśkiewicz, na basówce Paweł Brodowski, na perkusji Tomasz Butowtt. Zamieszczony na albumie instrumentalny Ondraszek to w oryginale pieśń kompozytora Stanisława Hadyny – kompromis pomiędzy fascynacją stylem The Shadows, a oczekiwaniami władz państwowych wymagających od polskiej młodzieży polskiego repertuaru. Enerdowskiej gitarze Musima, na której z zapałem gra Turski, daleko jednak do Stratocastera, na jakim czarował Hank Marvin, solista The Shadows.

Osobne miejsce należy się w tej antologii stołecznej grupie Pesymiści, przez której skład przewinęli się Marek Ałaszewski i Andrzej Poniatowski (czyli późniejszy Klan), tu reprezentowanej przez solistę Marka Blizińskiego w utworze Szklana góra. Bliziński razem z Turskim założyli wkrótce zespół Czterech. Kiedy w wykonaniu tej grupy słuchamy kompozycji Blizińskiego Śpiew wiosny, nic jeszcze nie zapowiada, że gra tutaj późniejszy ojciec polskiej gitary jaz­z­owej.

Do brzmienia The Shadows nawiązywały okazjonalnie popularne formacje big-­beat­owe, między innymi Niebiesko-Czarni z Januszem Popławskim na gitarze solowej (Gdy odlatują bociany) i Czerwono-Czarni z Wiesławem Bernolakiem (Horyzont). Na albumie „Brzdęk!” znajdujemy jednak wykonawców, których muzyka uległaby całkowitemu zapomnieniu, gdyby nie kolekcjonerski zapał Michała Owczarka, dziennikarza znanego z audycji „Ze szpulowca bigbitowca”, redaktora tej atrakcyjnej antologii. Bo jak inaczej poznalibyśmy takie efemerydy, jak lubelski Tramp, białostockie Tuzin-Tony, olsztyńscy Błękitni i Nastolatki, bydgoskie Classicum 69, albo jak dowiedzielibyśmy się, że wrocławskie Żaki grały wbrew linii partii standard Shazam?

A jak się to ma do jazzu? Och, te inspiracje nigdy nie gasną. Proponuję posłuchać płyty Billa Frisella „Guitar In The Space Age!” z 2014 roku. I cofnąć się o pół wieku, kiedy na tremolo mówiło się „wajcha”, a szczeciński zespół Pięć Smutnych Spojrzeń grał Improwizację spokojnego brzmienia w Klubie Młodych w dzielnicy Nad Odrą.

Autor: Daniel Wyszogrodzki