Orange Sky

Michał Wierba Doppelganger Project

Michał Wierba: Chcę mieć swój głos
rozmawia Monika Okrój

Z pianistą Michałem Wierbą spotykamy się już trzeci raz na łamach JAZZ FORUM, ale po raz pierwszy w rozmowie o jego całkowicie autorskim przedsięwzięciu z zespołem Doppelganger Project. Płyta „Orange Sky”, którą otrzymali prenumeratorzy naszego czasopisma, stanowi kolejny odważny krok w jego twórczej działalności, wyraźnie odbiegający od dotychczasowych osiągnięć młodego artysty w kierunku romantyzmu z pogranicza World Music i jazzu, eklektycznych zabiegów oraz dekonstrukcji tego, co ówcześnie budował grając i nagrywając płyty m.in. z Piotrem Baronem, Maciejem Sikałą i w kwintecie z Piotrem Schmidtem. Na nowej drodze krakowskiego pianisty towarzyszą mu: Arek Skolik na perkusji, Kuba Dworak na kontrabasie, Łukasz Kurzydło na instrumentach perkusyjnych i śpiewająca w kilku utworach Patrycja Zarychta.

JAZZ FORUM: To nie pierwsza płyta z twoim udziałem, która ukazuje się w JAZZ FORUM. Wcześniej pojawiłeś się na płytach „Maya” (2009) i „Black Jack” (2009).

MICHAŁ WIERBA: Licząc płyty wydane w kwintecie z Piotrem Schmidtem, gdzie muzyka jest w większości mojego autorstwa, jest to mój szósty album, ale pierwszy, który nagrałem całkiem samodzielnie. Chciałem mieć jak najwięcej swobody, wybrać i dopasować materiał tak, jak ja to widzę, szczególnie pod kątem stylu mojej gry, który mniej więcej w tym momencie się wyklarował.

JF: Jako artysta jesteś obecny na scenie już 10 lat. Okres akademicki, który pokrywa się z całym szeregiem sukcesów na polskich i międzynarodowych konkursach masz za sobą. Coś szczególnego się zmieniło w twojej muzyce?

MW: Oczywiście. Istnieję na scenie rzeczywiście 10 lat, ale również na instrumencie gram niewiele dłużej. Teraz mam 28 lat, zacząłem się uczyć gdy miałem 17, a w wieku 19 lat grałem swoje pierwsze koncerty, m.in. na festiwalu w Sopocie. Zanim zacząłem składać klocki po swojemu, był czas akademicki, kiedy poznawałem jazzową literaturę, który pokrył się u mnie z początkiem działalności artystycznej. I ten album jest pierwszą pozycją, na której buduję wszystko sam, nikogo nie naśladując. Mam więc wreszcie okazję pokazać mój własny styl gry, sposób podejścia do instrumentu, do nagrywania i do pracy w grupie.

JF: Niektórzy muzycy mogliby się załamać słysząc taką historię. Jak to się stało, że tak intensywnie działasz?

MW: Nie mam pojęcia. Zawsze muzyka była dla mnie jedną z najważniejszych rzeczy i poświęcałem jej mnóstwo czasu. Szczerze powiedziawszy, początek mojej obecności na scenie – nagle mnóstwo konkursów powygrywanych, wywiady, wydane płyty, koncert w Polskim Radiu – to dla mnie było nieco przytłaczające, bo był to okres w moim życiu, kiedy intensywnie się uczyłem, poznawałem instrument i jego możliwości. Na szczęście mam go już za sobą. Poza tym wydaje mi się, że pięć lat temu po prostu trafiliśmy w dobry czas.

JF: Stwierdziłeś kiedyś, że to konkursy stymulowały cię do pracy. Co teraz jest tym stymulantem?

MW: Cały czas szukam nowych możliwości na swoim instrumencie, brzmień, które są mi najbliższe i tylko ja mogę je wydobyć. Nie próbuję grać jak ktoś inny, chcę mieć swój głos, ale też nie robić wszystkiego na siłę, tylko zgodnie z tym, co podpowiada mi moja wrażliwość.

Również rola sidemana jest dla mnie stymulująca, bardzo dużo gram z innymi zespołami, a kalendarz mam w zasadzie zapełniony. Jednym z nich jest zespół z wokalistką Mag Balay, gdzie pojawia się muzyka elektroniczna, sięgamy do tradycji XIX i XX wieku. Niedługo wchodzimy do studia. Oprócz tego jestem częścią międzynarodowego zespołu Przemysława Strączka, z którym jedziemy w trasę po Wielkiej Brytanii, przymierzam się też do udziału w nagraniu płyty z późnymi utworami Andrzeja Cudzicha.

JF: Granie z różnymi ludźmi to świetna szkoła. Z Piotrem Schmidtem tworzyłeś grupę mocno osadzoną w hard bopie. Czy ciągnie cię jeszcze do tego?

MW: Historia grania hard bopu zakończyła się dla mnie w kwintecie z Piotrem. Już nie gramy razem i mam wrażenie, że to było tak dawno. Szczerze mówiąc, to teraz od tego uciekam – im dalej, tym lepiej. Czuję, że z każdym miesiącem jestem dalej. Tak dużo przez siebie rzeczy przepuszczam, gram, spisuję, poznaję, i klasycznej, i współczesnej, i rytmicznej, i jazzowej – muzyki różnego rodzaju, że pół roku to dla mnie długi okres.
Ostatni hardbopowy koncert zagrałem rok temu. Potrafię i lubię to czasem grać, ale myślę, że w jakiś sposób mnie to ograniczało. Postawiłem więc na własne projekty i staram się grać po swojemu.

JF: Nie wydaje ci się, że w pewnym momencie stare, przykurzone rzeczy stanowią nową jakość? Co ma na ciebie taki „odświeżający” wpływ?

MW: Nie sposób wszystkiego wymienić, ale mam kilku faworytów, jak choćby Artur Rubinstein z pianistów klasycznych, Nikolay Slonimski – teoretyk obecny w twórczości Bogusława Schaeffera, Ahmad Jamal, który jest bardzo współczesnym pianistą, błędnie kojarzonym tylko z jego okresem z lat 50.

JF: Powiedziałeś kiedyś, że inspirują cię skrajne siły, a czy również skrajne doznania estetyczne, doświadczenia życiowe przekładają się na twoją twórczość?

MW: Oczywiście, to podstawowa kwestia, każdy gra o tym, kim jest i co przeżył. To mi właśnie przeszkadzało w języku tradycyjnym, że on się w niewielkim stopniu odnosił do moich własnych doświadczeń, stąd moje nowe podejście do instrumentu. Wreszcie mogę opowiedzieć to, co czuję, by wydobyć z fortepianu emocje, skupić uwagę słuchacza na moim własnym przekazie. Własnych doświadczeń nie sposób oddzielić od sztuki, którą wykonuję.

JF: Skąd się wzięła nazwa Doppelganger Project?

MW: Doppelganger to mój sobowtór, mój brat bliźniak. Wyobraziłem sobie, że mogę mieć taką siłę, a ona bierze się z głębszych pokładów nieświadomości. To on gra za moim pośrednictwem.

JF: Album „Orange Sky” to przede wszystkim autorskie kompozycje.

MW: Gramy głównie moje utwory i kilka standardów, które są tak przetworzone, by ukazywały charakter zespołu i najbliższy mi styl pianistyki. Podczas pracy nad „Orange Sky” pojawiło się u nas pojęcie improwizacji zespołowej, ponieważ cały ten album stanowią improwizowane formy. Nie ma ustalonej z góry formy, wszystko dzieje się spontanicznie, na bieżąco, a utwory są tak skonstruowane, by umożliwiały zmienność części, faktury, tempa, występowanie interludiów. To, co jest na płycie, to jest tylko jedna z możliwych wersji zaprezentowania tego materiału. Istnieje wiele innych sposobów, na jakie można tę muzykę wykonać i taka doza nieprzewidywalności jest obecna na naszych koncertach.

Nagraliśmy wszystko za pierwszym razem, bez powtórek, bez dogrywek z brzmieniem ustawionym tak, by było jak najbardziej naturalne, zbliżone do sesji nagraniowych z lat 50. Spotkanie w studiu było w gruncie rzeczy naszym pierwszym spotkaniem w komplecie. Dobierając ludzi, po prostu czułem, że będą do siebie pasować i tak też się stało.

„Orange Sky” to w sumie dziesięć utworów zróżnicowanych pod względem stylistycznym, które jeszcze w jakiś sposób łączą się z moim poprzednim albumem nagranym półtora roku temu. Wyróżniłbym dwie płaszczyzny, w jakich widzę ten album: pierwsza to moje kompozycje z całą ich charakterystyką i możliwościami, jakie dają grającym, druga to trzy standardy: nowoorleański St. James Infirmary, Summertime Gershwina i mój ulubiony The Peacocks Jimmy’ego Rowlesa. Wszystkie są tak podane, by wyróżnić mój głos i działania na nich na tle dobrze już znanej materii.

Płytę otwiera Wiosna śpiewana przez Patrycję Zarychtę, którą napisałem w swoim najgorszym momencie życia. Pomyślałem sobie wtedy, że wiosna musi wreszcie przyjść, a trudne doświadczenie może wydobyć z nas jeszcze więcej piękna. Kompozycja It’s Always Night or We Wouldn’t Need Night zadedykowałem Arkowi Skolikowi. Jest moim ulubionym perkusistą w kraju, to bardzo otwarty artysta i piękny człowiek. To on był pierwszym muzykiem, z którym grając po swojemu przekonałem się, że to działa. Gdy spotkaliśmy się po raz pierwszy, zagraliśmy ciągiem dwugodzinną próbę, koncert z Piotrem Baronem, a na koniec pięciogodzinny jam i nie mogliśmy przestać! Patrzyliśmy na siebie porozumiewawczo i śmialiśmy się: „Ty też to znasz?”, „Ja też to znam!”, „Jak to tak?”, „Bo tak!”

Kora to jeden z tych utworów, który pozwala na kreowanie – jak ja to nazywam – improwizowanej formy zespołowej. Składa się z kilku tematycznych odcinków o dowolnej kolejności, pozostawiających wiele miejsca dla mnie na granie interludiów, wprowadzanie poszczególnych części, oraz oryginalne, otwarte podejście do formy.

Utwór Orange Sky napisałem mając 15 lat i zawsze nosiłem się z zamiarem nagrania, i tym razem poprosiłem Patrycję, by to zaśpiewała. Po nim następuje krótkie interludium z partią perkusyjną Łukasza Kurzydło i Summertime Gershwina – kolejny przykład improwizowanej gry zespołowej, w którym podczas nagrania muzycy do końca nie wiedzieli, co ich czeka. The Peacocks gram solo, utwór jeszcze z czasów współpracy z Piotrem Schmidtem. Podobnie Sarcastic Fringehead, do którego tym razem dodałem śpiewany łącznik z muzyką z filmu „Do widzenia, do jutra”, a całość kończy standard o dość osobistym wymiarze – St. James Infirmary.

JF: Jaką rolę spełnia w waszym zespole improwizacja?

MW: Inaczej niż we free jazzie, chciałem stworzyć coś innego biorąc muzykę, która ma tematy, formę i umożliwić tym elementom rozwój poprzez improwizację. Myśląc o zespole umieściłem bas jako podstawę – oś, wokół której wszystko jest zawieszone. Tę rolę spełnia Kuba Dworak – młody, wspaniały kontrabasista, którego wyjście na scenę sprawia, że muzyka staje się lepsza, mimo że się nie wychyla, pięknie robi to, co bas powinien robić. Dominującą rolę wiedzie fortepian i ma tu całkowitą wolność; kieruje brzmieniem grupy, procesem powstawania utworów, ale nie za pomocą grania tematów i solówek, a raczej kształtowania formy. Korzystam z wielu faktur, zmienności rejestrów – używam całej skali instrumentu. W związku z tym chciałem mieć podwójną sekcję perkusyjną, by to zrównoważyć. Arek Skolik jest w tej konfiguracji głównym perkusistą, a dobarwia go Łukasz Kurzydło na perkusjonaliach, co zmienia barwę zespołu, a zawsze chciałem odejść od standardowego brzmienia sekcji rytmicznej. Stąd też m.in. partia wokalna Patrycji Zarychty pojawiająca się w trzech utworach.

JF: Czy widzisz analogię w formie literackiej z własnym podejściem do muzyki?

MW: To, w jaki sposób całość literacka wpływa na całość muzyczną, jest niezwykle ciekawym zagadnieniem. Inspiruje mnie styl niektórych pisarzy i literatura, ale nie wiem, czy to ma bezpośredni przekład na muzykę, może na jakimś abstrakcyjnym poziomie. Tworząc „Orange Sky” czytałem Lautrea­monta, „Liber Novus” Junga, cały czas coś jest pod ręką.

Rozmawiała: Monika Okrój