The Symphonies

Arvo Pärt

Arvo Pärt (ur. 1935) to kompozytor niejednoznaczny, którego trudno zaszufladkować. Jego styl podlegał na przestrzeni lat licznym przemianom. Kompozycje Estończyka nosiły początkowo ślady fascynacji awangardą: w latach 50. i 60. XX wieku zainteresował się nowoczesnymi technikami kompozytorskimi, jak dodekafonia, serializm, czy aleatoryzm. Pierwszy przełom w jego twórczości nastąpił w roku 1968, kiedy to powstał utwór Credo – zawierający liczne konotacje religijne, cytaty z Bacha i będący wyrazem duchowych przeżyć kompozytora. Jednak najbardziej radykalna przemiana w języku muzycznym Arvo Pärta dokonała się na początku lat 70. Badania nad muzyką średniowiecza – organum i polifonią franko-flamandzką – zaowocowały zmianą stylu i indywidualnymi poszukiwaniami w sferze ekspresji.

Cztery symfonie estońskiego kompozytora dają przekrojowy pogląd na wszelkie przekształcenia i metamorfozy, jakim podlegała jego twórczość. I Symfonia – powstała w 1963 roku – stanowiła zwieńczenie kompozytorskich studiów Pärta w Konserwatorium w Tallinie. Nie dziwi zatem fakt, że autor wykorzystał w niej tradycyjne techniki kompozytorskie, jak kanon czy fuga. Jednocześnie całość oparta została na 12-tonowej serii, co zbliża kompozycję do nurtu dodekafonii. Nieco podobna w charakterze jest II Symfonia (1966), w której awangardowa faktura została połączona z tradycyjną tonalnością i cytatami (melodia pochodząca z cyklu Piotra Czajkowskiego „Album dla młodzieży”). III I IV Symfonia diametralnie różnią się od swoich poprzedniczek. Słychać w nich fascynację treściami religijnymi, chorałem gregoriańskim i dążność do radykalnego uproszczenia języka muzycznego.

Filharmonia Wrocławska pod dyrekcją Tõnu Kaljuste interpretuje dzieła Pärta z pieczołowitością, dokładnością i nastawieniem na szczegół. W energetycznych, motorycznych fragmentach I Symfonii wykazuje się techniczną sprawnością, zaś w II Symfonii – zdradzającej zainteresowanie kompozytora nurtem sonoryzmu – prezentuje wyczulenie na barwę i kolorystykę. W wykonaniach III i IV Symfonii zwraca uwagę medytacyjny charakter i nastrój wyciszenia, a także interesujący sposób operowania czasem. Na uznanie zasługują także solowe partie, które odgrywają dużą rolę w tej mocno uproszczonej fakturze – poszczególne instrumenty grupy dętej, a także sekcji smyczkowej dają dowód solidnego warsztatu i dobrego zrozumienia muzycznej treści.

Autor: Aleksandra Andrearczyk