Festiwal Jazz Jantar 2015 w Gdańsku

Wśród gwiazd m.in. Cécile McLorin Salvant, Mark Turner, Nils Petter Molvær. 9 dni, od 3 do 15 listopada

Festiwal Jazz Jantar 2015 to nie tylko 19 koncertów, europejski jazz ze Skandynawii, Belgii i Wielkiej Brytanii, Avant Days, najlepsze co w amerykańskim jazzie (w tym finałowy koncert w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej), najnowsze produkcje z Polskiej Sceny Jazzowej, laureaci konkursu Młoda Scena Jazzowa, ale także świetna atmosfera klubu festiwalowego w Żaku, od lat budowana przez uczestników Festiwalu. 

W tym roku Festiwal Jazz Jantar zaplanowany jest na 9 dni: 3.11, 6-8.11; 11-15.11.2015. Festiwal 3 listopada otworzy koncert Aaron Goldberg Trio  w Sali Suwnicowej Klubu Żak, a zamknie 15 listopada w Polskiej Filharmonii Bałtyckiej koncert formacji James Farm tworzonej przez wielkie indywidualności świata jazzu: Joshuę Redmana, Aarona Parksa, Matta Penmana i Erica Harlanda (którego podziwialiśmy niedawno w majowej odsłonie FJJ, w zespole Dave’a Hollanda). Pianista Aaron Goldberg był członkiem kwartetu Redmana, podobnie zresztą, jak kontrabasista Reuben Rogers, z kolei perkusista Eric Harland, który na FJJ pojawia się jako członek James Farm, na stałe współpracuje z triem Goldberga. Jednym słowem kolektyw muzyków współpracujących ze sobą na co dzień zepnie klamrą tegoroczny program Festiwalu Jazz Jantar. 

W jazzie nie chodzi o to, żeby kopiować rzeczy, które pojawiły się przed tobą. Chodzi o naśladowanie, przyswajanie, a później spoglądanie przed siebie oraz wewnątrz siebie, aby odkryć kim się jest – tymi słowami Aaron Goldberg określił, czym jest dla niego muzyka. Jego filozofia wraz z wirtuozerskimi umiejętnościami szybko zjednały sobie wielu innych wybitnych muzyków, dzięki czemu pianista współpracował nie tylko z Joshuą Redmanem, ale także Wyntonem Marsalisem czy Kurtem Rosenwinkelem. James Farm przed trójmiejską publicznością wystąpi pierwszy raz, sam Josuha Redman na Festiwalu Jazz Jantar już był w 2010 roku. JAMES FARM powstało jako projekt koncertowy, wg założeń muzyków ma być próbą ukazania przyszłości jazzu jako międzygatunkowego tygla. 

fot. John Abbott

Na pewno sensacyjnie zapowiada się pierwszy w Polsce koncert Cécile McLorin Salvant (6.11). W naszym kraju być może słyszało o niej niewielu, ale zeszły rok okazał się przełomowy w karierze tej wokalistki. Najpierw otrzymała nominację do nagrody Grammy za debiutancki album WOMAN CHILD, później zwyciężyła w aż czterech kategoriach sondy krytyków magazynu Down Beat: za jazzowy album roku, wokalistkę, wschodzącą gwiazdę jazzu i jako wokalistka. 

Talent Cécile McLorin Salvant docenił także amerykański Jazz Journalist Assiociation, który przyznał jej nagrody dla Najlepiej zapowiadającej się artystki roku oraz Wokalistki roku. Sebastian Scotney z London Jazz News zauważa: Niektórzy ludzie pytają, co stało się z prawdziwymi jazzowymi wokalistkami, jak Ella, Billie czy Sarah Vaughn. Nie może być potężniejszej i bardziej kompletnej spadkobierczyni całości tej tradycji niż Cécile McLorin Salvant, a najbardziej ekscytująca perspektywa jest taka, że ma przed sobą jeszcze całe życie, żeby pójść z tym dalej.  

Na scenie żakowskiej Sali Suwnicowej Cécile Mclorin Salvant zaprezentuje materiał ze swojej najnowszej płyty For One To Love. Nowy album niezwykle utalentowanej Cécile McLorin Savant, który ukazał się w zeszłym miesiącu, to coś naprawdę niezwykłego. For One to Love jest konstrukcją przepiękną - melodyjną, smutną i nowoczesną, ale przede wszystkim o zdumiewającym wykonaniu. (kindofjazz.com)

Po raz pierwszy w Polsce wystąpi dwójka młodych, norweskich artystów: Mari Kvien Brunvoll (7.11) i Marius Neset (12.11). W muzyce Mari Kvien Brunvoll słychać hip-hopowe bity, popowe melodie, ambientowe pejzaże, a także chór zapętlonych wokali jej autorstwa. Zdążyła już wywołać dużą falę ekscytacji na norweskiej scenie jazzowej, bo to prawdziwy oryginał przypominający takich artystów, jak Sidsel Endresen, których głosy natychmiast urzekają.

Saksofonista Marius Neset jest cudem. Sprawia, że jego instrument tańczy jak gazela i szybuje jak orzeł, jest także genialnym kompozytorem - napisał w recenzji albumu Golden Xplosion pracujący dla The Telegraph Ivan Hewitt. Twórczość młodego Norwega spotkała się z pozytywnymi opiniami wielu dziennikarzy na całym globie. Zdaniem Raya Comiskeya z The Irish Times Neset na pewno będzie ważną postacią na europejskiej scenie jazzowej, John Fordham z The Guardian widzi w nim jednego z największych muzyków swojego pokolenia, z kolei Terje Mosnes z Dagbladet stawia mocną tezę, jakoby od czasów Jana Garbarka nie było w Norwegii lepszego saksofonisty.

Mari Kvien Brunvoll i Marius Neset wpisują się w blok festiwalowy Norway.NOW, w ramach którego odbędą się także polskie premiery artystów, których już gościliśmy na FJJ. W 2012 roku koncert Atomic okazał się jedną z najciekawszych inauguracji w historii Festiwalu Jazz Jantar. Tomasz Rozwadowski z Dziennika Bałtyckiego opisał zespół jako elegancki kwintet, w rewelacyjny sposób łączący tradycję modern jazzu z eksperymentem. Powrót Skandynawów do Gdańska (11.11) będzie ściśle związany z promocją najnowszego wydawnictwa LUCIDITY, które cieszy się znakomitą prasą. John Fordham z The Guardian pisze, że free jazz i staroświecki swing rzadko brzmią bardziej zgodnie niż na tym albumie. 

I znowu (!) Nils Petter Molvær (14.11). No tak, to czwarty występ norweskiego trębacza na Festiwalu Jazz Jantar od 2001 roku (a także 2012, 2013). Po blisko dwudziestu latach od wydania debiutanckiego albumu KHMER funkcjonuje on w świadomości słuchaczy jako jedna z najbardziej rozpoznawalnych postaci europejskiego jazzu, a także jako człowiek o nieprzeciętnie szerokich horyzontach. W jego twórczości pobrzmiewają nie tylko inspiracje Milesem Davisem, równie silnymi elementami są hip-hopowe bity, ambientowe malowanie dźwiękowych pejzaży, a ostatnio nawet charakterystyczne brzmienie elektrycznej gitary hawajskiej, za co odpowiada Geir Sundstøl. Za sprawą tych wszystkich elementów twórczość Molværa pokonała gatunkowe ograniczenia i odnalazła zwolenników wśród niejazzowej publiczności, z kolei jego albumy regularnie zbierają wysokie noty w mediach związanych z rockiem czy muzyką alternatywną. Na swojej ostatniej płycie SWITCH wraca do klimatów KHMERA.

Duńczycy z Girls in Aiports (14.11) to na polskiej scenie nowe twarze. Muzycy łączą jazz, miejski folk i elementy indie. Właśnie wydali nową płytę Fables (Bajki). Ich twórczość porównywana jest z brytyjskimi zespołami Polar Bear (11.11) i Sons Of Kemet (6.11), które również pojawią się w tym roku na Festiwalu Jazz Jantar. 

Zarówno  Sons Of Kemet, jak i Polar Bear tworzą dźwięki o potężnym ładunku emocjonalnym, którego odbiorcami mogą być osoby doskonale obeznane z jazzem, ale również laicy otwarci na muzykę z duszą. Pierwszy album Sons Of Kemet Burn wielu uznało za najlepszy brytyjski album roku 2013. Niezwykłe połączenie gatunków generowane przez saksofon, klarnet, tubę oraz dwie perkusje bardzo spodobało się krytykom. W 2015 roku ukazała się ich nowa płyta „Lest we forgot what we came were to do”. Brytyjski The Thelegraph zaliczył ją do grupy najlepszych płyt 2015 roku.  

Liderem Sons Of Kemet jest Shabaka Hutchings, którego kojarzy się przede wszystkim z pokoleniem młodych londyńskich jazzmanów, lecz największy wpływ na jego muzyczną tożsamość miało dziesięć lat spędzonych na Barbadosie. Daniel Paton z serwisu Music OMH pisze o muzyku, że ma wrodzoną ciekawość, jest myślicielem o niezależnym umyśle, całkowicie zanurzonym w literaturze, historii oraz filozofii, ale także w muzyce. Oba zespoły Sons Of Kemt i Polar Bear łączy osoba perkusisty Seba Rochforda. W marcu Polar Bear opublikował szósty album, który spotkał się z wręcz z euforycznym przyjęciem recenzentów. To najbardziej emocjonalnie angażująca muzyka, jaką dotąd z ich strony słyszałem – zachwala Same As You Nick Hasted z Jazz Wise Magazine. 

Belgijskie trio Too Noisy Fish to – w pewnym sensie – kolejny powrót do Żaka. Zespół tworzy trójka muzyków z ensemble’u Flat Earth Society (FJJ 2011). Too Noisy Fish to trio fortepianowe, które nie boi się ryzyka, jest odważne i pełne humoru. Muzycy badają w całkowicie dowolny sposób style lub inspiracje takie jak jazz, muzyka klasyczna i filmowa, ambient i improwizacja. 

Marc Ribot w Żaku wystąpił solo w 2006 r. Wraca do nas z koncertowym projektem Marc Ribot & The Young Philadelphians. U progu kariery nie przejawiał zainteresowań muzyką jazzową, zdecydowanie bliższe było mu brzmienie garażowego rocka, a poza własnymi projektami współpracował z takimi sławami rock'n'rolla, jak Wilson Pickett i Chuck Berry. Szybko wypracował charakterystyczny styl, którym zainteresowało się wiele wybitnych postaci. Pomógł Tomowi Waitsowi udoskonalić brzmienie new weird americana na albumie Rain Dogs i od tego czasu stał się ulubionym gitarzystą wszelkiego rodzaju awanturników folku: Roberta Planta i Alison Krauss, Elvisa Costello, Johna Mellencampa – można przeczytać na łamach magazynu Rolling Stone. Tom Waits oraz John Zorn to wieloletni przyjaciele i współpracownicy Marca Ribota, ale w jego dorobku znajduje się ponad sto albumów, w tym solowe oraz u boku między innymi Solomona Burke'a, T Bone'a Burnetta, Jamesa Cartera, Marianne Faithfull, Medeski Martin & Wood, Mike'a Pattona czy Tricky’ego. 

Z tej perspektywy The Young Philadelphians faktycznie jest bardzo młodym przedsięwzięciem, a w dodatku czysto koncertowym. Idea stojąca za tym projektem to skupienie kilku hałaśliwych, zakochanych w brzmieniu Filadelfii muzyków i stworzenie brzmienia z pogranicza jazzu, punk rocka, funku oraz soulu. Poza Ribotem zaangażowani w projekt zostali: basista Jamaaladeen Tacuma (w Żaku na FJJ 2011) – wieloletni współpracownik Ornette'a Colemana, który wciąż jest rekordzistą magazynu Down Beat w zakresie zdobytych głosów w kategorii Talent Zasługujący Na Większą Uwagę; perkusista G. Calvin Weston, również współpracownik Colemana oraz Mary Halvorson, o której Lars Gotrich z National Public Radio powiedział: Obecnie najintensywniej poszukująca gitarzystka, myśli o instrumencie na poziomie, jakiego większość nie jest w stanie pojąć.

12 listopada to All That Jazz: wystąpią Samuel Blaser Quartet oraz Mark Turner Quartet. Szwajcarski muzyk Samuel Blaser jeszcze w 2007 roku, kiedy debiutował jako lider, wyraźnie pozostawał pod wpływem hard bopu, ale wraz z kolejnymi doświadczeniami coraz silniejsza stawała się w nim pasja do free jazzu. Rozmach improwizacyjnych umiejętności Blasera to efekt mistrzowskiego opanowania instrumentu, a także wyczucia przy doborze muzyków. Mike Turner to saksofonista o skrystalizowanym, konsekwentnym stylu, grający chłodny, precyzyjnie kalkulowany jazz, z wyraźnymi inspiracjami twórczością Johna Coltrane’a (jazzarium.pl) W Gdańsku Markowi Turnerowi towarzyszyć będą: Joe Martin, o którym redakcja portalu All About Jazz napisała: Jest jednym z najbardziej rozchwytywanych basistów na współczesnej scenie jazzowej Nowego Jorku. Znany z ciepłego, przyjemnego dla ucha brzmienia, harmonicznej elastyczności i lirycznych solówek; Obed Calvaire, młody perkusista mający na swoim koncie współpracę m.in. z Wyntonem Marsalisem czy Joshuą Redmanem oraz trębacz Avishai Cohen, nowojorski muzyk izraelskiego pochodzenia, zdobywca trzeciego miejsca w prestiżowym konkursie Theloniousa Monka w 1997 r. 

Polska odsłona Festiwalu Jazz Jantar odbyła się w marcu tego roku, ale i w listopadzie (8.11) nie zabraknie naszych najoryginalniejszych artystów, do jakich niewątpliwie zalicza się Anna Gadt i Maciej Obara. Na polskiej scenie jazzowej nie brakuje utalentowanych wokalistek, dla wielu z nich naturalną przestrzenią stylistyczną jest jednak smooth jazz. Anna Gadt obrała odmienną ścieżkę i chociaż w jej twórczości również można odnaleźć wiele nostalgii czy romantyzmu, otacza się znakomitymi muzykami, w towarzystwie których jej głos staje się jednym z instrumentów, a przestrzeń dźwiękową wypełniają zarówno dopracowane kompozycje, jak i improwizowane szaleństwa. Premiera jej najnowszego projektu Anna Gadt Silva Rerum Renaissance odbędzie się właśnie na Festiwalu Jazz Jantar. Maciej Obara nie pierwszy raz będzie gościem festiwalu. Jego Obara International Quartet feat. Tom Arthurs przedstawi materiał zarejestrowany jako Mińsk Mazowiecki. W nagraniu gościnnie wziął udział brytyjski trębacz Tom Arthurs – zdobywca potrójnej nominacji do nagrody BBC w kategoriach Najlepszy Instrumentalista oraz Wschodząca Gwiazda Jazzu. 

I na koniec o laureatach Konkursu Młoda Scena Jazzowa. Krakowski The Flash (27.11) korzysta zarówno z akustycznego, jak elektrycznego instrumentarium, chętnie eksperymentując z brzmieniem i formą. Ich utwory to połączenie takich gatunków jak punk, rock, noise, drum’n’bass, free jazz oraz kolektywna improwizacja. Triomaku (13.11) powstało z inicjatywy gitarzysty Wojtka Makowskiego. Artyści grają głównie własne kompozycje, nawiązując stylem do klasyki jazzu, a czasem jest to minimalizm i improwizacja. HoTS (7.11) szuka własnego brzmienia – nowoczesnego, nawiązującego do tradycji europejskiego jazzu, ale będącego przede wszystkim wyrazem wyobraźni i wrażliwości muzycznej. 

 Festiwal Jazz Jantar jest jednym z najstarszych polskich festiwali jazzowych (I edycja w 1976, do 1997 odbywał się nieregularnie, reaktywowany w 1998 odbywa się do dzisiaj bez przerwy). Jest zaliczany do elitarnej grupy najwyżej cenionych imprez jazzowych w Polsce, dzięki wyrazistemu i odważnemu programowi, otwartemu na nowości i formy rozszerzające obszary jazzu w kierunku muzyki nowej, odkrywający przed polskimi fanami jazzu nowych artystów. Ubiegłoroczna edycja FJJ została uznana przez Marka Duszę z „Rzeczpospolitej” za najlepszy festiwal jazzowy w Polsce w 2014, a czytelnicy Jazz Forum swoimi głosami przyznali mu 3 miejsce zaraz za takimi gigantami, jak Jazz nad Odrą i Bielska Zadymka Jazzowa.  

Organizatorem Festiwalu Jazz Jantar 2015 jest Klub Żak i jest on realizowany ze środków Miasta Gdańska, Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz dzięki sponsorom: Grupie Żywiec S.A., Carter Polska (dealer Toyoty), producentowi kosmetyków ZIAJA i firmie Porta.

Od lat stałym elementem układanki jazz jantarowej są nowe twarze, nowi artyści, w licznych rankingach i podsumowaniach uzyskujący tytuły wschodzących gwiazd, a także wykonawcy, którzy jeszcze nigdy w Polsce nie występowali.