Alex Riel

Legenda duńskiego jazzu, perkusista Alex Riel zmarł 9 czerwca 2024 roku.

Jego kariera rozpoczęła się w połowie lat 60., kiedy został nadwornym perkusistą w słynnym klubie Montmartre w Kopenhadze. Alex Riel grał w sekcji rytmicznej, którą razem z nim tworzyli basista Niels-Henning Ørsted Pedersen oraz pianiści Tete Montoliu lub Kenny Drew, akompaniując amerykańskim gwiazdom jazzu, jak  Ben Webster, Dexter Gordon, Kenny Dorham, Johnny Griffin, Don Byas, Donald Byrd, Brew Moore czy Yusef Lateef.

Alex Riel urodził się we wrześniu 1940 roku w Kopenhadze. Przez lata grał i nagrywał z imponującą liczbą znakomitych muzyków jazzowych reprezentujących zarówno tradycję, jak i współczesność. Jego pierwszymi inspiracjami byli Big Sid Catlett i Zutty Singleton. Na jego grę wpłynął także duński perkusista William Schiøpffe, który odegrał kluczową rolę na europejskiej scenie jazzowej lat 60. Zdobył renomę występując z takimi gigantami jak Wayne Shorter, Freddie Hubbard, Jackie McLean, Archie Shepp, Dizzy Gillespie, Michel Petrucciani, Gary Burton, John Scofield i David Sanborn. Opisywano go jako wybitnego, nowoczesnego perkusistę nawiązującego do stylu Elvina Jonesa, Roya Haynesa czy Tony’ego Williamsa.

W 1965 roku Riel wydał swoją pierwszą autorską płytę, na której towarzyszyli mu Kenny Drew i Niels-Henning Ørsted Pedersen. W tym samym roku został wybrany Duńskim Muzykiem Jazzowym Roku. Nagrodę wręczył mu sam Duke Ellington wraz z perkusistą Samem Woodyardem. Podczas tej pamiętnej nocy w klubie Montmartre Alex miał okazję zagrać z alter ego Ellingtona, pianistą Billym Strayhornem.

W latach 1965-66  występował w Europie jako członek Bill Evans Trio. Jeden z tych koncertów, podczas których towarzyszył mu w sekcji rytmicznej basista Eddie Gomez, został niedawno wydany na płycie DVD „The Oslo Concerts”.

Razem z trębaczem Palle Mikkelborgiem założył w 1967 roku Kwintet Riel-Mikkelborg. Grupa ta zdobyła pierwszą nagrodę na Montreux Jazz Festival w Szwajcarii w 1970 roku, a rok później wystąpiła w Newport w Stanach Zjednoczonych. Obaj muzycy na początku lat 70. Byli także co-leaderami grupy V8.

Rockman

Alex Riel nie ograniczał się tylko do jazzu. Pod koniec lat 60. został współ-założycielem legendarnej duńskiej grupy rockowej Savage Rose, z którą intensywnie koncertował w Europie i USA. W 1969 roku zespół wystąpił na Newport Festival, dzieląc scenę z takimi artystami jak James Brown oraz grupy Jethro Tull i Sly & The Family Stone. Riel grał w Savage Rose przez pięć lat. Tymczasowo dołączył do tej formacji także później, już w latach 90. Nagrał z tym zespołem kilka płyt, w tym „Triumph Of  Death” z muzyką napisaną dla Królewskiego Baletu Duńskiego. Savage Rose jest uznawana w swoim kraju za jedną z grup rockowych wszech czasów.

Riel przez wiele lat współpracował także z duńskim piosenkarzem i kompozytorem rockowym Sebastianem. Był członkiem jego „supergrupy”, która w latach 70. i 80. nagrała kilka hitowych albumów.

Perkusista legend jazzu

Od końca lat 50. Alex Riel zagrał jako sideman na kilkuset płytach z takimi artystami jak Stan Getz, Chet Baker, Ben Webster, Kenny Dorham czy Dexter Gordon. W prowadzonym przez siebie firmie płytowej wydawał albumy autorskie, które nagrywał z takimi gwiazdami jak Jerry Bergonzi, Michael Brecker, Kenny Werner czy Mike Stern. Na jego płycie „DSB Kino” z 1998 r. wystąpił 82-letni legendarny trębacz Harry „Sweets” Edison. Zarejestrowany na żywo album „The Riel Deal” z 1996  otrzymał duńską nagrodę Grammy w kategorii Najlepsze Nagranie Jazzowe Roku.

W roku 1999 – w dziewięćdziesiątą rocznicę urodzin legendarnego saksofonisty Bena Webstera, z którym grał w latach 60. – Alex otrzymał zaszczytną nagrodę Ben Webster Award.

W 2000 r. uczczono jego sześćdziesiąte urodziny w klubie Copenhagen Jazzhouse trwającymi tydzień koncertami, podczas których występował w różnych konstelacjach z takimi muzykami jak m.in. Palle Mikkelborg, Marilyn Mazur, Kenny Werner czy hamburski big band NDR. Rok później Alex Riel otrzymał nagrodę Django d’Or.

W ostatnich latach Riel koncertował z orkiestrą NDR, w skład której wchodzili także południowoafrykański pianista i kompozytor Abdullah Ibrahim (Dollar Brand) oraz wokalistka Etta Cameron. Współpracował z zespołami takich artystów jak saksofonista George Robert, pianista Jan Lundgren, basista Peter Vuust, pianista Ketil Bjørnstad czy saksofonista Benjamin Koppel. Koncertował i nagrywał także ze swoim triem oraz okazjonalnie z takimi muzykami jak Phil Woods, Charlie Mariano, Lisa Nilsson, Stefano Bollani, Palle Danielsson, John Taylor, Johnny Griffin, Jacky Terrasson, Andy Sheppard, Didier Lockwood, Palle Mikkelborg czy Pat Metheny.

W trio i w duecie

Przez kilka lat grał w triach fortepianowych prowadzonych przez duńskiego basistę Madsa Vindinga (na fortepianie Carsten Dahl). Ta konstelacja okazała się ogromnym sukcesem, ich płyta „Six Hands, Three Minds, One Heart” zdobyła kilka duńskich nagród Grammy. Riel i jego syn chrzestny, Stefan Pasborg, występowali w duecie perkusyjnym Drum Faces, składając hołd wielkim drummerom, jak Gene Krupa, Big Sid Catlett czy Zutty Singleton.

W 2004 roku Alex założył własne trio z basistą Jesperem Lundgaardem oraz jedną z nowych gwiazd skandynawskiej sceny jazzowej – młodym pianistą Heine Hansenem. Debiutancka płyta tej formacji „What Happened?” została wydana w październiku 2004 i zebrała entuzjastyczne recenzje, znalazła się także na szczycie listy bestsellerów jazzowych w Japonii. Był także Riel członkiem Santa Cruz – jednego z najważniejszych zespołów fusion w Danii. Jeden z koncertów tej formacji w Copenhagen Jazzhouse został nagrany i można go usłyszeć na płycie CD „Cruzing” (2005).

Alex Riel zmarł w swoim domu w Liseleje – małej, rybackiej miejscowości położnej 60 km od Kopenhagi. Miał 83 lata.

Marek Romański