Mike Ratledge

Barnaba Siegel

Brytyjski klawiszowiec zmarł 5 lutego 2025 roku po krótkiej chorobie w wieku 81 lat.

Współzałożyciel legendarnego Soft Machine i jedna z najważniejszych postaci angielskiej sceny Canterbury, która w niespotykany gdzie indziej sposób połączyła wpływy bluesa, jazzu i rocka z psychodelią oraz nieraz humorystycznymi i awangardowymi elementami.

Mike Ratledge urodził się 6 maja 1943 roku w Maidstone w hrabstwie Kent, ale edukację odbywał w mieście Canterbury, które okazało się kolebką dla nowego podgatunku muzycznego. W szkole poznał braci Briana i Hugh Hopperów, Roberta Wyatta, z którymi dzielił muzyczne zainteresowania, ale dopiero przyjaźń z australijskim bitnikiem Daevidem Allenem otworzyła młodych muzyków na jazz. W przeciewieństwie do kolegów, Ratledge nie od razu zajął się twórczością artystyczną, równolegle do pobierania muzycznych lekcji studiował psychologię i filozofię na Oksfordzie.

W połowie lat 60. pojawił się na płycie legendarnej formacji The Wilde Flowers (dała początek wielu zespołom i projektom na brytyjskiej scenie), a chwilę poźniej z Wyattem (perkusja, wokal) i Kevinem Ayersem (gitara, bas, wokal) oraz Daevidem Allenem (gitara, wokal) uformowali Soft Machine. Chociaż błyskawicznie zaczęły pojawiać się zmiany personalne, brzmienie grupy zostało w olbrzymiej mierze naznaczone właśnie przez Ratledge’a, a zwłaszcza jego organy Lowreya. „Warczące” i „skrzypiące” dźwięki przepuszczonego przez przester instrumentu stały się wizytówką grupy, wybrzmiewały tak w krótkich formach i psychodelicznych kolażach, jak i w długich, transowych wręcz utworach. Jednocześnie na drugiej szali jego artystycznego warsztatu, obok niezwykle żywiołowych, wściekłych improwizacji, stały kompozycje o nieraz wyjątkowo kojącym i melodyjnym charakterze (Slightly All the Time, Pigling Bland), jak i wykorzystywanie w pracy studyjnej manipulacji taśmą i loopowania, które kierowały muzykę w rejony minimalizmu (ikoniczny Out-Bloody-Rageous).

Muzyka Soft Machine od pierwszych lat stała się dużą atrakcja rodzącej się sceny psychodelicznego rocka, w tym londyńskiego „undegroundu” – rozciagające się po 30 minut kawałki były jedną z głównych atrakcji obok występów Pink Floyd. Ratledge razem z kolegami z grupy uczestniczyli zresztą jako backing band w pierwszych nagraniach Syda Barretta, pierwotnego frontmana „Floydów” (LP „The Madcap Laughs” i wydany dopiero po latach „Opel”). Klawiszowiec pojawił się również na płytach kolegów z Soft Machine – Kevina Ayersa czy saksofonisty Eltona Deana.

Wraz z wydaniem albumu „Third” w czerwcu 1970 roku stało się jasne, że Brytyjczycy mają własną koncepcję jazz-rocka, różną od tego, co w USA proponowali Miles Davis czy Tony Williams Lifetime. Rozpoczęły się intensywne trasy koncertowe po całej Europie (niestety Ratledge nigdy nie trafił do Polski), a instrumentarium klawiszowca rozrosło się o kolejne organy oraz elektryczne piana Hohnera i Fendera. Ten rozwój można świetnie prześledzić dzięki doskonale udokumentowanym występom live z lat 1969-1973. W 2024 roku i tak już obszerna dyskografia powiększyła się o czteropłytowy box z występami z norweskiego Høvikodden z 1971 roku. Dwa lata później Ratledge włącza do repertuaru syntezator EMS Synthi AKS (znany Państwu np. z płyt Czesława Niemena), a wraz z albumami „Seven”, „Bundles” i „Softs” muzyka Soft Machine dryfuje w stronę fusion. Tu również nie brakuje nagrań live i zapisu wideo – jak koncertu z festiwalu w Montreux w 1974 roku z Allanem Holdsworthem.

Wraz z albumem „Softs”, na którym pojawił się już tylko gościnnie, Ratledge na zawsze zakończył tę część muzycznej kariery, która wiązała się z koncertowaniem i byciem członkiem zespołu. Pomimo wielkich oczekiwań fanów, nie uczestniczył w żadnym reunionie czy późniejszym projekcie związanym z Soft Machine. Poświęcił się za to pracy jako kompozytor, tworząc muzykę filmową, disco, elektroniczną, new age oraz utwory do reklam i przedstawień teatralnych.