Milford Graves

Jakub Knera

Amerykański pionier freejazzowej perkusji zmarł 12 lutego 2021 roku.

12 lutego 2021 roku odszedł amerykański perkusista, który jak mało kto poszerzył techniki kompozytorskie na perkusji w muzyce jazzowej. „Szaman dwudziestego wieku” – powiedział o nim John Zorn.

Milford Graves urodził się 20 sierpnia 1941 roku i już cztery lata później zaczął grać. Występował w latynoskich i tanecznych grupach muzycznych, grając na kongach i timbalesach (raz także z Chickiem Coreą), a kiedy usłyszał Kwartet Johna Coltrane’a postanowił poszerzyć swoje muzyczne zainteresowania.

Łatwiej wymienić z kim nie grał, bo lista osób z którymi dzielił scenę jest ogromna. Byli to Albert Ayler czy Sonny Sharrock, a z Sonnym Morganem nagrał płytę „Percussion Ensemble”, przez wielu uważaną za jeden z najlepszych albumów perkusyjnych wszech czasów. W 1964 on, Roswell Rudd, Giuseppi Logan oraz John Tchicai założyli New York Art Quartet. Współpracował z takimi muzykami jak Sun Ra, Lou Reed, Anthony Brax­ton, John Zorn i Bill Laswell – z trójką tych ostatnich gościł na Warsaw Summer Jazz Days w 2009 roku.

Wpisał się we freejazzową rewolucję lat 60., która ujarzmiała rytm w muzyce – razem z Sunnym Murrayem i Rashiedem Ali był jednym z prekursorów wychodzenia poza ówczesny perkusyjny idiom. Nie koncentrował się na technicznych aspektach i kompozytorskiej precyzji, ale na dzikości i szerokim brzmieniu instrumentu – dlatego blisko było mu do myślenia o graniu w stylu Maxa Roacha. Wystarczy posłuchać pierwszych minut „Bäbi” z Arthurem Doyle i Hugh Gloverem, wydanej w 1977 roku – którą trudno porównać z czymkolwiek innym – albo „Dialogue Of The Drums” z 1974 nagranej z Andrew Cyrille’em, która wykorzystuje wiele technik perkusyjnych i odwołuje się do afroamerykańskiej tradycji.

Przed dwoma laty ukazał się poświęcony mu film „Milford Graves Full Mantis”, wyreżyserowany przez Jake’a Maginsky’ego, z którym studiował przez 15 lat. To dokumentalna impresja, w której przeplatają się współczesne wypowiedzi Gravesa z archiwalnymi koncertami i performance’ami tanecznymi. Widzimy go nie tylko jako muzyka, ale i osobę zainteresowaną akupunkturą, sztukami walki, botaniką i ziołolecznictwem.

Te pasje realizował w swoim ogrodzie w Queens w Nowym Jorku, obok domu architektonicznie dziwacznego i ekstrawaganckiego tak jak twórczość Gravesa. W filmie widać szerokie spektrum perkusjonaliów, na których grał, co ukazuje jego szerokie zainteresowania. W swojej karierze modyfikował werble, zmieniał elementy tom-tomów, wielokrotnie używał na scenie gongów. Dla jednych było to wyrazem prymitywizmu, dla innych drogą do najgłębszych źródeł muzyki. Po raz pierwszy na konwencjonalnym zestawie perkusyjnym zagrał dopiero w 1963 roku. Dziesięć lat później zaczął nauczać na wydziale Czarnej Muzyki w Bennington College, czym zajmował się przez niemal cztery kolejne dekady.

W tym czasie badał zagadnienia związane z biciem ludzkiego serca, co przełożyło się na jego podejście do rytmu. Zamiast do metronomu zachęcał muzyków do grania w rytm własnego pulsu. Od 1990 nagrał podobno aż pięć tysięcy różnych uderzeń serca. Nie planował grać solo, ale po namowach znajomych zaczął to praktykować. Pod koniec lat 90. udokumentował to na dwóch albumach – „Grand Unification” i „Stories” – wydanych nakładem Tzadik Records.

W 2018 zdiagnozowano u niego zespół sztywnego serca. Lekarze dawali mu sześć miesięcy życia, został z nami o wiele dłużej. Może dlatego, że jako lekarstwo stosował alternatywne techniki grania na instrumencie, które sam przez wiele lat wynajdywał.