Rafał Olbiński: 50 Okładek na 50-lecie JAZZ FORUM

Rafał Olbiński na wernisażu wystawy okładek Jazz Forum podczas Festiwalu Jazz 2015. (fot. Filip Błażejowski)

Trudno uwierzyć, że historia JAZZ FORUM to już pół wieku. Pięćdziesiąt lat wypełnionych po brzegi wywiadami z wielkimi postaciami jazzu, wnikliwymi recenzjami płyt i błyskotliwymi, prowokującymi do myślenia polemikami. To także pięćdziesiąt lat ewolucji i przeobrażeń, jakim ulegał magazyn od strony graficznej. Wydany właśnie album podsumowuje okres najbardziej kreatywny i szalony – lata 70. 

Rafał Olbiński, wybitny grafik i plakacista, autor wielu popularnych okładek płytowych, w latach 70. był odpowiedzialny za szatę graficzną JAZZ FORUM. Magazyn, wydawany przez większość tamtej  dekady jako dwumiesięcznik, ukazywał się w nietypowym, zbliżonym do kwadratu formacie, przypominającym raczej okładki winylowych singli niż typowe czasopismo. I z podobną swobodą Olbiński traktował okładki JF, dbając nie tylko o lakoniczne zareklamowanie zawartości numeru, ale przede wszystkim kreując ciekawe, intrygujące projekty.

Dziś wydaje się nie do pomyślenia (choć – całe szczęście – znajdują się czasami odważni), by okładka magazynu muzycznego mogła zawierać cokolwiek innego niż zdjęcie głównego bohatera wydania, otoczone solidną porcją pozostałych nazw i nazwisk omawianych na kolejnych stronach numeru. Wtedy – choć cover story narzucało zazwyczaj pewien tok myślenia – okładka mogła uciekać o wiele mocniej w stronę sztuki, abstrakcji. I Olbiński, niczym rasowy jazzman, oddawał się zapamiętale takim graficznym improwizacjom.

Wśród pięćdziesięciu okładek, które wybrano do niniejszej publikacji, można wyróżnić trzy etapy projektów. Niżej podpisanego najmocniej urzekły wczesne prace artysty, skąpane w psychodelicznych kolorach, oparte niekiedy na bardzo prostych, symbolicznych wręcz pomysłach (vide nr 19 angielskiego wydania). Równie ważne są jednak projekty z drugiej połowy dekady, gdy Rafał Olbiński zaczął umieszczać na okładkach bohaterów zamieszczanych w piśmie artykułów i wywiadów. Nie były to jednak proste, oczywiste portrety. Helmut Nadolski dusił kontrabas, Zbigniew Namysłowski był wężem, a Michał Urbaniak krył na rondzie swojego kapelusza cały Manhattan. Trzecia grupa okładek, zamykających okres współpracy Olbińskiego z JF to już projekty stricte malarskie, utrzymane w charakterystycznej dla niego stylistyce (kto pamięta winylowe edycje Urbaniaka wydane przez Tonpress czy pierwszą kompilację Czesława Niemena – ten wie, o czym mowa).

Starannie przygotowany album uzupełniają dwa teksty, oba w dwóch wersjach językowych (po polsku i angielsku) – szkic na temat pięćdziesięcioletniej historii JF oraz rozmowa z Rafałem Olbińskim, w której zdradza tajniki pracy w redakcji i techniczne zawiłości tworzenia okładek.

Lakoniczna historia JF pozostawia niedosyt, a ciekawe wspomnienia Olbińskiego tylko zaostrzają apetyt na więcej. Wierzę, że losy pisma, splecione nieodłącznie z całym polskim ruchem jazzowym – oglądanym od strony działaczy, organizatorów, popularyzatorów – stanowiłyby naprawdę fascynującą lekturę.

Michał Wilczyński