15. Jazzowa Jesień w Bielsku-Białej

Od 14 do 19 listopada 2017 roku: Jan Garbarek, Kurt Rosenwinkel, Dave Holland, Chris Potter, Tomasz Stańko

Piętnaście lat Jazzowej Jesieni w Bielsku-Białej to półtorej dekady podróży, w towarzystwie najznakomitszych muzycznych przewodników: Brazylia z Egberto Gismontim, Argentyna z Dino Saluzzim, Francja z Louisem Sclavisem, Algieria z Anuarem Brahemem, ale także Grecja z Charlesem Lloydem i Marią Farantouri czy Indie z Johnem McLaughlinem i Shakti. To historia wyjątkowych spotkań z ikonami muzycznej improwizacji, których, niczym świętych, wystarczy wspominać tylko z imienia: Cecil, Pharoah, Ornette, Wadada, Roscoe czy Chick. To wreszcie 15 lat wyjątkowych, premierowych projektów dyrektora artystycznego festiwalu: Tomasza Stańko. Muzyka na granicy: gatunków, kultur, języków, kompozycji i improwizacji, jawy i snu. Muzyka przesiąknięta duchem kultowego wydawnictwa ECM na trwałe zagościła w Bielsku-Białej, a Jazzowa Jesień jest dziś stałym elementem muzycznego pejzażu tej części Europy.

Już na otwarcie 15-tej Jazzowej Jesieni muzyczny most połączy norweskie Mysen, skąd pochodzi jeden z najbardziej rozpoznawalnych mistrzów saksofonu Jan Garbarek – z indyjskim Mumbajem wirtuoza instrumentów perkusyjnych: Triloka Gurtu. Ich drogi przecięły się przeszło trzy dekady temu, na nagranej dla ECM płycie „Song For Everyone”. Od tego czasu muzycy orbitują wokół siebie, wielokrotnie dzieląc razem scenę najbardziej prestiżowych sal koncertowych świata. 

Drugi dzień festiwalu to dwa tria. Najpierw skład skandynawski, pod wodzą pochodzącego z Finlandii pianisty Alexiego Tuomarili – z Matsem Eilertsenem na kontrabasie i Olavim Louhivuorim za zestawem perkusyjnym. W maju tego roku muzycy wydali świetnie przyjęty przez krytykę album „Kingdom”. Na krążku, obok kompozycji pianisty, usłyszeć można aranżację „The Times They Are A-Changin” Boba Dylana.

Drugie trio tego wieczora poprowadzi prawdziwy mistrz jazzowej gitary Kurt Rosenwinkel. Artysta przez lata przyzwyczaił nas do najwyższego poziomu jazzowych kompozycji i interpretacji. Jednak w tym roku premierę miał jego nowy, autorski projekt „Caipi”, w którym gitarzysta wykonuje zdecydowany muzyczny zwrot a także… zaczyna śpiewać! Czy zdobędzie się na to w Bielsku-Białej?

Szczególną uwagę w tegorocznym programie warto zwrócić na dwóch młodych pianistów: urodzonego w ormiańskim Giumri Tigrana Hamasyana i pochodzącego z Kuby, dobrze już znanego w Polsce za sprawą gry w nowojorskim kwartecie Tomasza Stańki, Davida Virellesa. Obaj pierwsze muzyczne szlify zdobywali z dala od głównych nurtów muzyki jazzowej. Dziś tych dwóch 30-latków może cieszyć się pozycją, o której większość muzyków nie śmie nawet marzyć.

Hamasyan – zwycięzca konkursu im. Theloniousa Monka a niedawno także niemieckiej nagrody ECHO - nagrywa płyty dla najbardziej prestiżowych wytwórni na świece: ECM i Nonesuch. Virelles to jeden z najbardziej rozchwytywanych pianistów w nowojorskim świecie muzyki kreatywnej: usłyszeć go można na ostatniej płycie zdobywcy Pulitzera Henry’ego Threadgilla czy na koncertach, u boku artystów takich jak Tom Harrell, Chris Potter czy Ravi Coltrane. Hamasyana i Virellesa łączy przede wszystkim osobiste, twórcze podejście do muzyki własnych korzeni. W połączeniu z ich ogromną erudycją, wykraczającą poza ramy muzycznych gatunków, daje to dwie wyjątkowe artystyczne indywidualności.

http://www.tigranhamasyan.com/ancientobserver

Tigran Hamasyan w czwartek, 16 listopada zaprezentuje głównie utwory/ kompozycje  ze swojej najnowszej, solowej płyty „An Ancient Observer” (Album jest, jak zapowiada pianista, opowieścią o czasie i ludzkich doświadczeniach, wplątanych w tryby wielkiej historii.

Davida Virellesa będzie można usłyszeć na festiwalu dwukrotnie. Najpierw w piątek, jako pierwsi w Europie, usłyszymy na żywo materiał z jego najnowszej płyty „Gnosis”). To drugi po „Ḿbọ̀kọ́” autorski album pianisty, nagrany dla ECM. Dzień później Virelles wystąpi w duecie z Tomaszem Stańko.

Muzykę pianistów dopełnią jazzowe gwiazdy: w czwartek po Hamasyanie scenę Bielskiego Centrum Kultury przejmie jeden z najważniejszych kontrabasistów w historii jazzu – Dave Holland. Jego grę słychać na ikonicznych płytach Milesa Davisa „In A Silent Way” i „Bitches Brew”. Jako leader zadebiutował wydaną dla ECM płytą „Conference of Birds” (1973). W tym roku, za całokształt twórczości uhonorowany został tytułem Jazz Master Fellow, przyznawanym przez amerykański National Endowment for the Arts. Do Bielska-Białej przyjedzie ze swoim trio z gitarzystą Kevinem Eubanksem i perkusistą Obedem Calvaire.

W piątek, koncert zespołu Davida Virellesa poprzedzi występ tria znakomitego saksofonisty i klarnecisty, ulubieńca takich artystów jak Pat Metheny, Dave Douglas czy… Dave Holland: Chrisa Pottera. Artysta wydał w tym roku kolejną płytę dla ECM „The Dreamer is the Dream”. Na festiwalu usłyszymy go w gwiazdorskim trio z Reubenem Rogersem (kontrabas) i Erikiem Harlandem (perkusja). 

W sobotę czeka nas muzyczna uczta w trzech częściach. Na początek Tarkovsky Quartet (czyli czwórka wirtuozów, zafascynowana twórczością reżysera „Andrieja Rublowa”, „Solaris” czy „Zwierciadła”. François Couturier - fortepian, Anja Lechner - wiolonczela, Jean-Marc Larché - saksofon sopranowy i Jean-Louis Matinier – akordeon, to doświadczeni i rozchwytywani soliści, wykonujący najczęściej repertuar klasyczny. W ich wspólnym kwartecie zacierają granice między kompozycją i improwizacją. Wydana w tym roku trzecia płyta Tarkovsky Quartet - „Nuit blanche” (biała noc) to muzyczne studium na temat snu: nawiązujące do słów jakie o Tarkowskim wypowiedział Ingmar Bergman: „On z taką naturalnością porusza się w pokoju snów”.

Po przerwie zobaczymy na scenie Tomasza Stańko w dwóch odsłonach: we wspomnianym już duecie z Davidem Virellesem, a także - premierowo w Polsce, i po raz drugi w ogóle – w projekcie Tomasz Stańko Band feat. Gianluca Petrella. Pierwsze sceniczne spotkanie z tym włoskim puzonistą miało miejsce w  Filharmonii w Luksemburgu w zeszłym roku, gdzie muzycy znaleźli świetne artystyczne porozumienie. Zespół dopełniają Krzysztof Gradziuk (perkusja), Maciej Garbowski (kontrabas) i Łukasz Ojdana (fortepian), znani także jako trio RGG. 

Tegoroczną edycję festiwalu zwieńczy koncert jazzu tradycyjnego: The Buck Clayton Legacy Band – czyli muzyczny hołd złożony mistrzowi swingowej trąbki lat 30-tych: Buckowi Claytonowi. Ducha jego muzyki postarają się przywołać Menno Daams i Ian Smith oraz towarzyszący im zespół.

15. Jazzowa Jesień w Bielsku-Białej to kolejne 10-tki tysięcy kilometrów muzycznej podróży – z Norwegii do Indii, z Armenii do Nowego Jorku, z jawy do snu.

Reportaż z zeszłorocznej edycji Jesieni Jazzowej w Bielsku-Białej:

Program, dzień po dniu:

14 listopada (wtorek)
Jan Garbarek Group feat. Trilok Gurtu
Jan Garbarek - saksofon
Rainer Brüninghaus - fortepian
Yuri Daniel - kontrabas
Trilok Gurtu -  instrumenty perkusyjne

Ostre i zimne, odległe, szklane brzmienie norweskiego saksofonisty znane jest nie tylko fanom jazzu. W jego kompozycjach pobrzmiewa duch skandynawskich melodii – dziedzictwa, z którego intensywnie czerpie. Jest też pionierem ambientowych kompozycji jazzowych, w których odrzuca tradycyjne notacje tematycznej improwizacji na rzecz własnego stylu. Właśnie z powodu tej unikalności, muzyka Jana Garbarka wzbudza silne emocje. Saksofonista nieustannie zdobywa na całym świecie rzesze fanów – nie tylko miłośników jazzu, ale też muzyki współczesnej, klasyki, folku.  Od początku kariery jest związany z wytwórnią ECM.  Garbarek pozostaje głównym reprezentantem filozofii i estetyki swojego wydawcy, jako wytwórni przybliżającej słuchaczom szeroko pojmowaną muzykę współczesną (skrót ECM oznacza Editions of Contemporary Music). 

15 listopada (środa)
Alexi Tuomarila Trio
Alexi Tuomarila - fortepian
Mats Eilertsen - kontrabas
Olavi Louhivuori - perkusja

Opisywany przez amerykański magazyn „Jazz Times” jako  „…one of the next big deals on jazz piano…” (w wolnym tłumaczeniu: jedno z nadchodzących wielkich wydarzeń jazzowej pianistyki)  Alexi Tuomarila zalicza się obecnie do grona najlepszych pianistów europejskiej sceny jazzowej. Znany m.in. ze współpracy z Tomaszem Stańko, fiński pianista dyskretnie dojrzał by zabłysnąć jako lider. Prawdziwy rzeźbiarz dźwięku, pianista i kompozytor ma umiejętność wzbudzania inspirujących melodyjnych linii, z  precyzyjną i  rytmiczną finezją. Jego muzyka tętni życiem, wyobraźnią, energią, która czasem złamana jest nutą melancholii. Trio Tuomarilii uzupełniają muzycy, z którymi współpracuje (i przyjaźni się) od dawna. Jedni z najbardziej szanowanych muzyków z europejskiego jazzu, basista Mats Eilertsen i perkusista Olavi Louhivuori łączą w sobie techniczną biegłość i muzyczną świadomość najwyższej klasy . Dzięki temu wspaniale podkreślają frazy Tuomarili, a ich improwizacje są śmiałe i rozwinięte z elegancją i spokojem.

Kurt Rosenwinkel Trio
Kurt Rosenwinkel - gitara
Dario Fromit - gitara basowa
Greg Hutchinson - perskusja

„Kurt Rosenwinkel jest jednym z najświetniejszych i najbardziej kreatywnych gitarzystów jazzowych grających obecnie” – John Scofield.

Słowa legendarnego Scofielda nie pozostawiają wątpliwości, że  ten amerykański gitarzysta jazzowy i klawiszowiec,  to wielkie odkrycie nowego jazzowego pokolenia. Urodzony w 1970 roku, na dużej scenie zaistniał na początku lat dziewięćdziesiątych.  Przez ponad 25 lat pracy artystycznej współpracował m.in. z takimi muzykami, jak: Brad Mehldau, Brian Blade, Mark Turner,  Joshua Redman, Chris Potter, oraz legendami jak Joe Henderson, Paul Motian czy Gary Burton. Muzyka Rosenwinkela zakorzeniona jest w bogatej tradycji jazzu, jednak swoją złożonością wznosi się na zupełnie nowy poziom. Artysta w naturalny sposób wpłynął na naturalną ewolucję gatunku w sposób, o jakim nikt przed nim nawet nie pomyślał. Na Jazzowej Jesieni wystąpi ze swoim doskonałym triem, z Dario Fromitem na basie i Gregiem Hutchinsonem na perkusji. 

16 listopada (czwartek)
Tigran Hamasyan – fortepian solo

Urodzony w Armenii w 1987 roku, Tigran Hamasyan jest jednym z najciekawszych pianistów młodego pokolenia. Jego kariera zaczęła się bardzo wcześnie.  Naukę gry na fortepianie rozpoczął od trzeciego roku życia, a w wieku 16 lat wygrał Montreux Jazz Festival. Nagrał już osiem autorskich albumów, w tym trzy ostatnie dla tak prestiżowych wytwórni jak Nonesuch Records i ECM. Tigran Hamasyan czerpie inspirację z wielu źródeł, główne z nich to ormiański folk, rock, beatbox, poezja. Gra przede wszystkim własne kompozycje, pod silnymi wpływami ormiańskiego folka, do pewnego stopnia także amerykańskiej tradycji jazzu czy rocka, ale nawet jego najbardziej jazzowe utwory zawierają ornamenty wywodzące się ze skal tradycji blisko i środkowowschodnich. Wg Guardiana, Hamasyan „podąża za jedną z najważniejszych lekcji [mentora i fana, Herbie Hancocka]: jest możliwe być jednocześnie multi-stylistycznym wirtuozem w jazzie i napędzanym groovem gwiazdorem-wymiataczem i mieć z tego niesamowitą frajdę”. 

Dave Holland Trio  feat. Kevin Eubanks i Obed Calvaire 
Dave Holland - kontrabas
Kevin Eubanks - gitara eketryczna
Obed Calvaire - perkusja

Dave Holland to niezaprzeczalna legenda nowoczesnego jazzu. Ten urodzony w Wielkiej Brytanii basista i band-lider koncertuje i nagrywa od blisko pięciu dekad. Od 40 lat mieszka w Stanach Zjednoczonych, czyli od czasy, kiedy został odkryty przez Milesa Davisa podczas występu w Ronnie Scott's. Na jego dorobek składa się szeroki wachlarz projektów – od tych solowych po nagrania w big bandach. Jego dwa autorskie albumy: „What Goes Around”, oraz „Overtime”,  otrzymały  nagrodę Grammy. Na festiwalu zagra ze swoim obecnym „working bandem”,  gitarzystą Kevinem Eubanksem  (który swoją popularność zdobył również dzięki byciu liderem zespołu  w popularnym amerykańskim programie  „The Tonight Show Starring Jimmy Fallon”) , oraz perkusistą  Obedem Calvaire’em.

17 listopada (piątek)
Chris Potter - Reuben Rogers - Eric Harland
Chris Potter - saksofon
Reuben Rogers - kontrabas
Eric Harland - perkusja

Ten wyjątkowy projekt to spotkanie na jednej scenie trzech wyrazistych indywidualności i jednych z najmocniejszych “graczy” współczesnej sceny jazzowej: Chrisa Pottera na saksofonie, basisty Reubena Rogersa, i Erica Harlanda na perkusji. To właśnie oni nadają ton temu, czego się obecnie słucha. Grają w wielu różnych projektach, praktycznie cały rok są na trasach koncertowych. W przeszłości spotykali się w różnych składach, teraz postanowili stworzyć wspólny, oryginalny projekt.

Światowej klasy solista, kompozytor, fantastyczny bandleader Chris Potter stał się wiodącym muzykiem swojego pokolenia. Amerykański magazyn „Down Beat” nazwał go „jednym z najbardziej studiowanych (i kopiowanych) saksofonistów na świecie”. W tym roku wydał już kolejną, autorską płytę dla  ECM Records – „The Dreamer Is The Dream”.

Perkusista Eric Harland jest jednym z najbardziej aktywnych postaci na obecnej scenie jazzowej, oprócz swoich projektów,  gra w zespołach  m.in. Charlesa Lloyda, Joshuy Redmana, Jasona Morana. W ankiecie magazynu „Down Beat” regularnie zdobywa tytuł najlepszego perkusisty roku.

Basistę  Reuben Rogers  można rozpoznać dzięki wyjątkowemu, jedynemu w swoim rodzaju stylowi gry.  To mikstura calypso i reggae – rytmów z  jego rodzinnych  stron - Wyspa Dziewiczych, brzmień gospel, oraz prawdziwie wolnego,  improwizowanego jazzu.  Podobnie jak Eric Harland jest jednym z najbardziej „rozchwytywanych” muzyków jazzowej sceny.

David Virelles „Antenna”
David Virelles  - fortepian, instrumenty klawiszowe
Román Díaz  - wokal
Rafiq Bhatia  - gitara
Alexander Overington - elektornika

fot. Juan Hitters

oraz sekcja instrumentów perkusyjnych

David Virelles, powszechnie uznawany za jednego z najbardziej oryginalnych współczesnych pianistów, jest uosobieniem ducha Nowego Jorku. W jego błyskotliwych partiach solowych słychać inspiracje muzyką kubańską, a także wpływ Muhala Richarda Abramsa, Andrew Hilla, czy Buda Powella. Do tej pory, Virelles ma na swoim koncie dwa solowe krążki wydane przez firmę ECM.  „Mbókò”, pierwszy album wydany dla tej monachijskiej wytwórni znalazł się na listach najlepszych płyt 2014 roku, m.in.  dziennika „The New York Times”, NPR, iTunesa oraz magazynu „The Village Voice”, by wymienić tylko kilka tytułów. Kolejny album, „Antenna” jeszcze silniej nawiązuje do  korzeni pianisty, łącząc afro-kubańskie motywy, i organiczne, pulsujące groovy,” z elektroakustycznymi brzmieniami i jazzową improwizacją. Właśnie z tym projektem Virelles zagości w Bielsku-Białej i będzie to europejska premiera.

18 listopada (sobota)
Tarkovsky Quartet
François Couturier - fortepian
Anja Lechner - wilonczela
Jean-Marc Larché - saksofon sopranowy
Jean-Louis Matinier - akordeon

Niemiecko-francuski Tarkovsky Quartet zawdzięcza  swe powstanie zaproszeniu. Na początku tego wieku Anja Lechner otrzymała je od François Couturier, by zagrać wspólny koncert z nim oraz z jego wieloletnimi muzycznymi towarzyszami – Jean-Marcime Larché oraz Jean-Louis Matinierem. Tak powstał wyjątkowy skład opierający się na oryginalnym instrumentarium: fortepian, wiolonczela, saksofon sopranowy, akordeon. Nie mogło być inaczej, gdyż tak samo wyjątkowa i oryginalna jest sztuka filmowa Andrieja Tarkowskiego, której Kwartet oddaje hołd, i którą się inspiruje. Osobno muzycy grają w wielu projektach wydawanych przez ECM, zarówno razem, jak i osobno, jednak  Kwartet wyzwala zupełnie inną przestrzeń. 

Na wiosnę tego roku wyszła ich trzecia płyta zatytułowaną „Nuit blanche” (biała noc).  Ingmar Bergman tak powiedział kiedyś o Tarkowskim: „On z taką naturalnością porusza się w pokoju snów”.  Rozwijając napoczętą nić,  Couturier, Lechner, Larché  i  Matinier tworzą własny język snów. 

Tomasz Stańko - dwie części

Tomasz Stańko i David Virelles - duet 

Tomasz Stańko Band feat. Andrzej Pierończyk 
Tomasz Stańko - trąbka
Łukasz Ojdana - fortepian
Maciej Garbowski - kontrabas
Krzysztof Gradziuk - perkusja
Adam Pierończyk - saksofon tenorowy

Dyrektor Artystyczny festiwalu tradycyjnie prezentuje premierowy projekt. Na 15-tą edycję wyjątkowo będzie to koncert dwuczęściowy. Z miłości do sztuki improwizacji Tomasz Stańko zagra w pierwszej części w duecie ze swoim pianistą Davidem Virellesem.

19 listopada (niedziela)
Koncert jazzu tradycyjnego 
The Buck Clayton Legacy Band 
Menno Daams,  Ian Smith - trąbki
Michael McQuaid, Robert Fowler - instrumenty stroikowe
Colin Goode - fortepian
Alyn Shipton - kontrabas
Bobby Worth - perkusja

Doskonały amerykański trębacz Buck Clayton był czołowym muzykiem sceny jazzowej swingowej ery, swoją renomę zyskał m.in. dzięki porywającym, całonocnym jam sessions w bluesowych klubach Kansas City w latach 30-tych zeszłego wieku. Tuż przed śmiercią, która miała miejsce w 1991 roku, Clayton przekazał pudełko, a w nim zbiór swoich kompozycji, brytyjskiemu  wydawcy i dziennikarzowi Alynowi Shiptonowi. Shipton to ważna postać w jazzowym dziennikarstwie, przez wiele lat pisał o jazzie dla „The Times”, stale współpracuje z BBC Radio. Osobistą znajomość z trębaczem nawiązał przy okazji pisania jego biografii. Tak pojawił się pomysł, którego realizacja przesunęła się trochę w czasie – by stworzyć zespół dedykowany muzyce Bucka Claytona. The Buck Clayton Legacy Band regularnie koncertuje na najważniejszych jazzowych festiwalach, jak Breda, Oberhaching, Upton-On-Severn,  the EFG London Jazz Festival, Swansea and the Bristol Jazz Festival, czy Sage Gateshead. Z nagranie jednego z  koncertu, który miał miejsce właśnie na festiwalu Gateshead, powstał live album zatytułowany „Claytonia”. Wydawnictwo zostało świetnie przejęte,  w czterogwiazdkowej recenzji dziennika „The Guardian” przeczytamy: „to nagranie chwyta barwny ton (kompozycji Claytona) do perfekcji”.

www.jazzowajesien.pl