Kronos Explorer Series

Kronos Quartet

Wielka uczta. Trudna i piękna. Rozpięta dysonansami. Wymagająca skupienia. Do smakowania. Do indywidualnych eksploracji. Nie do samochodu. Nie do sprzątania. I nie do radia XXI wieku (chyba, że jest to Dwójka PR). Do słuchania z zapasem czasu. Najlepiej na koncercie. Kronosi zagrali ich ponad trzy tysiące. Wydali ponad 50 płyt, m.in. te pięć krążków tworzących teraz box „Kronos Explorer Series” (2014) wydany pięknie na czterdzieste urodziny kwartetu.

Zaskakują jazzowe improwizacje. Mięsistość emocji przypomina o najlepszych latach rocka. Folk ociepla i przybliża świat. Klasyka nadaje elegancką, świeżą formę całości. A w cygańskim temacie Misirlou Twist z filmu „Pulp Fiction”sięga nawet popu. Wszystko oscyluje między biegunami życia (radości) i śmierci (smutku). Znakomity samouczek dla niewtajemniczonych.

Jak grają? Najważniejszym zmysłem tego świata jest wzrok. Z jego pomocą będzie jednak trudno zawędrować dalej. Z udziałem dźwięków – tych wybranych – możemy trafić poza nasz wymiar, w światy wzrokiem zupełnie niedostępne. Wydaje się, że niektóre nuty Kronosów tam właśnie prowadzą. Anielska subtelność funduje taką podróż nie raz.

Pięciopłytowy album jest syntezą tego, co nazywamy muzyką, tego co w niej porusza. Jest próbą spojrzenia na lepsze nuty świata, na ich rozproszenie w czasie, przenikanie. Ich wzajemne relacje. Jest hołdem złożonym wybitnym muzykom, kompozytorom z wielu zakątków świata. Wielu z nich gości tutaj osobiście. I nie jest to World Music sensu stricte.

Muzycznym paszportem do zakamarków świata jest kwartet smyczkowy wyrosły w tradycji papy Haydna. Tradycji raczej zamkniętej i mocno skostniałej. Kronosi od czterdziestu lat łamią bariery, idą po emocji, eksperymentują, szukają doświadczeń daleko poza klasycznym kanonem. Zacierają granice gatunków. Po mistrzowsku i bezkompromisowo. Nie są typowym zjawiskiem sceniczno-wydawniczym. Są kreatorami, podobnie jak kompozytorzy czy muzycy grający na scenie własne rzeczy. Nie jest ważne z jakiej rodziny – jazzowej, klasycznej, czy innej. To znacznie więcej niż kwartet smyczkowy, więcej niż zespół performerski. Ich muzyka jest silna. Na swój sposób własna.

Widziałem Kronosów na wielu koncertach. Miałem okazję rozmawiać z Davidem Harringtonem, założycielem i liderem. Nie tyle ważna była treść rozmowy, co nastrój, jej duch. Pewien rodzaj porozumienia, przestrzeni, który opisowi jest trudno dostępny. W Katowicach rozmawialiśmy o koncercie w Zakopanem (2009), na którym ostatni raz spotkali się z Henrykiem Mikołajem Góreckim. Miałem wrażenie, że rozmawiam z kimś bardzo bliskim, jakby z rodziny, dobrej rodziny. Rozmowa dotykająca drugiej strony. Niepoznawalnego. Jak ich muzyka. Słuchając tych pięciu płyt warto sięgnąć po wywiad rzekę z Davidem dołączony do zestawu w postaci książeczki. W takim właśnie, metafizycznym trochę, stylu. Intrygujące uzupełnienie dźwięków, dające wgląd do muzycznej kuchni, i po trosze do ważnych chwil z życia artysty.

„Floodplain” – muzyczna wędrówka do równin zalewowych, do źródeł, esencji cywilizacji. Wzdłuż koryt rzecznych, rytuałów i mitów. Od Egiptu, przez Liban, Azerbejdżan, Indie, Iran, Irak, Turcję, Kazachstan, Etiopię, do Serbii. „Nuevo”– eksploracja meksykańskiej tradycji Mariachi z falsetowymi wokalizami.„Pieces Of Africa”– potencjał kwartetu w smyczkowej kreacji rytmicznej, rozwibrowanej muzyki Czarnego Lądu. „Caravan” – świat taborów cygańskich. Rozpięte między gwiazdami „Night Prayers” sięgają gardłowych, nostalgicznych śpiewów z Tuwy, szeptów, modlitw Azji Centralnej.

Zdumiewająca jest świeżość tego materiału, jego zremasterowane brzmienie, dynamizm i kreatywność, po czterdziestu niezwykle intensywnych muzycznie latach. Uważnie słuchać, sączyć jak dobre wino. Wracać.

Autor: Marek Tomalik