Magico: Carta de Amor

Jan Garbarek, Egberto Gismonti, Charlie Haden

Trio Garbarek/Gismonti/Haden spotkało się po raz pierwszy w 1979 roku nagrywając studyjny album „Magico”. Kolejne sesje nagraniowe tych artystów odbyły się w 1980 i 1981 roku. Nieco później projekty te muzycy wykonali na kilku koncertach i... rozstali się podążając swoimi odrębnymi, artystycznymi szlakami. Świat muzyczny nieco zapomniał o ich dawnych wspólnych przedsięwzięciach, aż tu nagle pojawili się na jednej z ostatnich płyt firmy ECM w 2012 roku. Nie jest to jednak nowy materiał. Ich podwójny album „Magico: Carta de Amor” zawiera zapis koncertu, który „magiczna trójka” zagrała w kwietniu 1981 roku w Monachium. Nasuwa się pytanie – dlaczego materiał ten czekał ponad trzy dekady na wydanie?

Trio Magico składa się z trzech indywidualnych i wyraźnie odrębnych światów artystycznych. Norweski saksofonista Jan Garbarek wyrósł z tradycji europejskiej muzyki klasycznej, jazzowej i folku skandynawskiego, brazylijski kompozytor, gitarzysta i pianista Egberto Gismonti prezentuje inny świat, oparty o bogaty folklor swojego kraju i muzykę współczesną. Dopełnieniem tej kolorowej mieszanki stylistycznej jest amerykański kontrabasista i kompozytor Charlie Haden, który oprócz grania awangardy jazzowej, chętnie powraca do swoich muzycznych korzeni – muzyki country. Wspólnym pierwiastkiem łączących ich drogi jest poszukiwanie oryginalnych brzmień i odkrywanie nieznanych, nieprzetartych ścieżek muzycznych w oparciu o tradycję muzyczną różnych kultur. Czy im się to udało? W dużym stopniu tak!

Muzyka zaprezentowana na płycie „Magico: Carta de Amor” jest specyficzna i złożona – słychać w niej echa postimpresjonizmu, free jazzu, a także folkloru różnych krajów amerykańskich i europejskich, chwilami posługuje się nawet językiem flamenco. Można się dopatrzeć wielu różnych wpływów i inspiracji. Dużo w niej przestrzeni oraz elementów swobody rytmicznej i harmonicznej. Brak perkusji znakomicie rekompensuje pulsująca i motoryczna gra Gismontiego na obu instrumentach. Jego transowe traktowanie gitary 12-strunowej – melodie brzmiące w oktawowych unisonowych sekwencjach z jednoczesnym stałym akompaniamentem pustych strun stanowią mocną bazę. Także jego indywidualny styl pianistyczny w dużej mierze opiera się na stałych rytmach oraz powtarzanych strukturach harmonicznych i melodycznych. Te podstawy harmoniczne i rytmiczne wzmacniają jeszcze dodatkowo linie basu Hadena.

Tematy poszczególnych kompozycji i opracowanych utworów ludowych są na ogół proste i melodyjne, oparte często na akordach neoklasycznych. Ich siła polega na ekspresyjnym przekazie artystów. Szczególną rolę odgrywa tu charyzmatyczny, choć niejednokrotnie wzbudzający kontrowersje, ton saksofonów Garbarka, zwłaszcza jego saksofonu sopranowego.

Transowość tej muzyki z jednej strony jest intrygująca, z drugiej – stwarza poczucie monotonii. Trzeba jednak przyznać, że jest to sztuka o bardzo indywidualnym wyrazie i przekazana na bardzo wysokim poziomie. Jej atrakcyjność podnoszą też różne ciekawe środki artykulacyjne i efekty sonorystyczne (na przykład w utworze Spor).

Pięknie brzmią piosenki balladowe przypominające klimatem kultową płytę „My Song” Jarretta z Garbarkiem. Szczególnie przypadła mi do gustu nastrojowa kompozycja Gismontiego Palhaço w metrum trójdzielnym (3/4, 6/8). Garbarek pięknie eksponuje tu temat, niestety dalej, podczas improwizacji jego manieryczny ton przekracza w moim odczuciu cienką granicę pomiędzy wielką sztuką a kiczem. 

Przyznam jednak, że nie do końca ten sposób narracji muzycznej i rodzaj estetyki do mnie przemawiają. Doceniam, ale nie jest to moja bajka...

Autor: Zbigniew Wrombel