With All Due Respect

Wójciński/Szmańda Quartet

Muzykę Kwartetu Wójciński/Szmańda usłyszałem po raz pierwszy podczas Jazz Juniors 2017. Wydała mi się świeża, nieskażona wpływami i bardzo różna od tej, jaką prezentowały inne polskie formacje. Podobnego zdania było międzynarodowe jury konkursu JJ – grupa zdobyła I Nagrodę w kategorii „najlepszy zespół showcase’owy”. Rok później artyści ponownie wystąpili na JJ i wtedy dotarło do mnie, jak ogromny postęp dokonał się ich graniu. Na najnowszym albumie poszli jeszcze dalej.

Stylistyka „With All Due Respect” wyrasta z free jazzu, nurtu zwanego muzyką improwizowaną i klasyki XX wieku – od impresjonizmu po serializm, punktualizm, sonoryzm. Gdyby szukać jakiegoś terminu, definiującego to, co znalazło się na płycie, określenie cool free wydaje się całkiem sensowne – wszak jest to muzyka swobodna tonalnie, formalnie, ale powściągliwa pod względem ekspresji i unikająca wszelkich skrajności.

Choć forma utworów ma charakter ewolucyjny, niekiedy można w niej dostrzec szereg odcinków, przechodzących płynnie jeden w drugi. Nie obowiązuje tu jakaś stała zasada. Np. w Digressions mamy dwie takie części (amorficzne intro ad libitum i krótszą, graną w szybkim tempie na bazie stałego pulsu rytmicznego), w innych numerach fragmenty takie – zakładając, że granice między nimi uda się w ogóle uchwycić – wyznaczają sola/improwizacje muzyków, tempo i typ faktury – tak dzieje się w Contradictions i kończącym album Coda: Another Room. Jest to z jednej strony granie typu intuicyjnego, z drugiej – działanie wg określonego planu, z doskonałym wyczuciem czasu, narracji, brzmienia.

Uwagę zwraca brak wyraziście zarysowanych tematów. Zamiast nich mamy krótkie motywy (Conclusions) lub szybkie przebiegi o charakterze figuracyjnym (trąbka) i repetytywnym (fortepian, kontrabas). Jednak nie pełnią one – być może poza Digressions – ani roli formotwórczej, ani elementu porządkującego tok dźwiękowy, pozostając czymś w rodzaju antytezy wobec fragmentów swobodnych.

Muzycy tworzą swoją wypowiedź w sposób kolektywny (wymiana materiałowa, call and response, jednoczesne improwizacje) i demokratyczny – choć trąbka odcina się wyraźnie na tle pozostałych instrumentów, jest tylko jednym z „generatorów” dźwięku. To rzadka sytuacja w zespołach o podobnym składzie.

„With All Due Respect” nie jest propozycją łatwą w odbiorze. Dzieje się tam sporo i na różnych poziomach, które przecinają się, nakładają na siebie, tworząc skomplikowaną, rozwibrowaną teksturę. Artyści stawiają słuchaczowi wysokie wymagania, nie robią niczego, co mogłoby ułatwić mu życie. Tym bardziej warto zadać sobie trud, wykonać pewną pracę intelektualną, by wniknąć głębiej w muzykę Kwartetu, sztukę wyrafinowaną, bezkompromisową, zrodzoną z autentycznej pasji.

Autor: Bogdan Chmura