Leopold Tyrmand. Retrospektywa z bohaterem w tle

Szósta odsłona festiwalu Tyrmandiada w kinie Iluzjon, 23 - 25 października.

W szóstej odsłonie festiwalu Tyrmandiada do licznych ról Tyrmanda dodamy kolejne: epizodycznego aktora, scenarzysty, autora filmowych książek, wreszcie bohatera filmów. Z kinem obok fascynacji westernami, opisem konikarskich praktyk i zakurzonych kin Warszawy lat 50.  rodem ze „Złego”, łączyły go związki faktyczne.

W 1955 roku napisał scenariusz do pływackiej noweli „Trzech startów”, w 1962 roku pojawił się w kawiarnianym epizodzie „Jutro premiera” Janusza Morgensterna, adaptował też na potrzeby filmu Jana Rybkowskiego „Naprawdę wczoraj” własną książkę – „Siedem dalekich rejsów”.

Epizodyczność tych interakcji wiąże się z cenzorską blokadą i ostracyzmem, z jakim spotkał się artysta w Polsce Ludowej. Niewykorzystane scenariusze autorstwa Tyrmanda („Niebo”), również  te emigracyjne („Russians”), odgrzebują dziś zapaleńcy, badacze  twórczości i życia pisarza.

 Stosunek Tyrmanda do kina najlepiej ilustrują rozliczne miłosne peany wygłaszane w wielu tekstach przez licznych bohaterów. Jawi się ono jako uniwersytet życia w wielkich miastach.

23.10; godz. 17.15
Jutro premiera, r. Janusz Morgenstern, Polska 1962, 81’
 
24.10; godz. 18.00
Trzy starty, r. Ewa Petelska, Czesław Petelski, Stanisław Lenartowicz, Polska 1955, 102’

24.10; godz. 20.00
Naprawdę wczoraj, r. Jan Rybkowski, Polska 1963, 81’

25.10; godz.18.00 
Zły, r. Jerzy Sztwiertnia, Polska 1992, 54’
Amerykański brzeg Leopolda Tyrmanda, r. Stefan Chazbijewicz, Polska 1996, 51’ - po projekcji spotkanie z  Katarzyną I. Gawęcką

 Szczegóły na www.iluzjon.fn.org.pl 

Ceny biletów na seanse: 10 zł.
Rezerwacje – 22 462 72 60; iluzjon.rezerwacje@fn.org.pl
 
Kino Iluzjon
ul. Narbutta 50 a
02-536 Warszawa

Leopold Tyrmand – redaktor „Prawdy Komsomolskiej”, w 1941 roku aresztowany przez NKWD, ochotnik na robotach w Niemczech (tłumacz, pracownik kolei, kelner, steward na  statku handlowym), więzień w norweskim obozie w Grini, przedstawiciel Międzynarodowego Czerwonego Krzyża, korespondent agencji Polpress, pracownik Poselstwa Polskiego w Kopenhadze, felietonista „Przekroju” (odsunięty za sprawozdanie z turnieju bokserskiego, w którym chwalił kibiców wygwizdujących Rosjan), w warszawskiej YMCA zakłada pierwszy powojenny Jazz Club w Polsce, współorganizator I Ogólnopolskiego Festiwalu Jazzowego w Sopocie, autor nazwy festiwalu Jazz Jamboree, recenzent „Tygodnika Powszechnego”, emigrant, stypendysta departamentu stanu USA, publicysta „The New Yorker”, „The New York Times”, „Reporter”, współpracownik paryskiej „Kultury” i londyńskich „Wiadomości”, wydawca „The Chronicles of Culture, wykładowca The Rockford College i wiceprezes Conservative Institute.

Ikona kultury lat 50., prorok jazzu, publicysta-erudyta, pasjonat ekskluzywnych, „burżuazyjnych” sportów, neofita-katolik, kobieciarz, autor odważnych scen erotycznych, skandalista opisujący życie towarzyskie i uczuciowe stołecznego światka kultury, autor „Złego”, bikiniarz, arbiter elegantiarum, bezkompromisowy antykomunista. To tylko niektóre z ról i klisz dotyczących pisarza.

Z kinem obok fascynacji westernami, opisem konikarskich praktyk i zakurzonych kin Warszawy lat pięćdziesiątych rodem ze „Złego”, łączyły go związki faktyczne. W 1955 roku napisał scenariusz do pływackiej noweli „Trzech startów”, w 1962 roku pojawił się w kawiarnianym epizodzie „Jutro premiera” Janusza Morgensterna, adaptował też na potrzeby filmu Jana Rybkowskiego „Naprawdę wczoraj” własną książkę – „Siedem dalekich rejsów”. Epizodyczność tych interakcji wiąże się z cenzorską blokadą i ostracyzmem, z jakim spotkał się artysta w Polsce Ludowej. Niewykorzystane scenariusze autorstwa Tyrmanda („Niebo”), również te emigracyjne („Russians”), odgrzebują dziś zapaleńcy, badacze twórczości i życia pisarza.

LEOPOLD TYRMAND. RETROSPEKTYWA Z BOHATEREM W TLE...

Jutro premiera
81 min., Polska 1962
reż. Janusz Morgenstern; scen. Jerzy Jurandot, Janusz Morgenstern; zdj. Kurt Weber, wyk.: Gustaw Holoubek, Irena Malkiewicz, Kalina Jędrusik, Wieńczysław Gliński, Aleksander Bardini, Edward Dziewoński
Perypetie młodego dramaturga rozbijają się o teatralną rzeczywistość ukazaną filmie z satyrycznym zacięciem. Roszady w obsadzie, dyktowane ambicjami i prywatą, prezentują środowisko artystyczne w krzywym zwierciadle.

Trzy starty
102 min., Polska, 1955

Nowela pływacka
reż. Ewa Petelska; scen. Leopold Tyrmand; zdj.: Zbigniew Czajkowski; wyk. Elżbieta Polkowska, Zdzisław Karczewski
Nowela bokserska
reż.: Czesław Petelski; scen. Marian Promiński; zdj.: Czesław Świrta; wyk. Jerzy Antczak, Janusz Kłosiński, Katarzyna Łaniewska
Nowela kolarska
reż. Stanisław Lenartowicz; scen. Stanisław Dygat; zdj. Antoni Wójtowicz; wyk. Zbigniew Cybulski, Jerzy Smyk, Adam Brodzisz, Krystyna Denisiuk
Trzy nowele o tematyce sportowej opowiadają o dylematach moralnych startujących sportowców. Czy na zwycięstwie w pierwszych zawodach zaważą uczucia i przyjacielska lojalność, czy może rządza zwycięstwa lub nadpobudliwy charakter?

Naprawdę wczoraj
81 min., Polska 1963
reż. Jan Rybkowski; scen. Leopold Tyrmand; zdj. Mieczysław Jahoda; wyk.: Andrzej Łapicki, Beata Tyszkiewicz, Ewa Krzyżewska, Gustaw Holoubek, Wiesław Gołas, Aleksander Fogiel

Adaptacja powstałej między 1952 a 1959 r. powieści Tyrmanda Siedem dalekich rejsów, która w dorobku pisarza zajmuje niezwykłe miejsce. Przeszmuglowana przez granicę ('65) i wydana późno, bo dopiero w na emigracji ('75), w dwanaście lat po jej ekranizacji przez Jana Rybkowskiego, oskarżana była o etyczną miałkość i obronę inicjatywy prywatnej. Toczący się w realiach powojennej Polski romans, przemyca tematy zaznaczone w nim zdawałoby się niewinnie, świadczące o stanowisku Tyrmanda wobec aktualnych wobec czasu pisania zjawisk społeczno-gospodarczych okresu PRL. Kryminalna intryga obok walorów edukacyjnych – poszukiwania korzeni polskich na pomorzu i oswajania ziem odzyskanych wraz z dostępem do płynnej granicy morza, niesie dylematy moralne związane z  tajemniczym skarbem Eryka Pomorskiego, który skusiłyby niejednego wędrowca pseudo-intelektualistę do wyprawy na Darłowski cmentarz.

Zły
54 min., Polska 1992
reż. Jerzy Sztwiertnia; scen. Jerzy Sztwiertnia; zdj. Andrzej Ramlau, Henryk Bartul
Tytuł dokumentu opowiadającego o Leopoldzie Tyrmandzie nawiązuje do najgłośniejszej powieści tego nietuzinkowego pisarza. O bohaterze wypowiadają się m.in. Jerzy Turowicz, Stefan Kisielewski, Tadeusz Konwicki i Agnieszka Osiecka.

Amerykański brzeg Leopolda Tyrmanda
51 min., Polska 1996
reż. Stefan Chazbijewicz, Katarzyna Kwiatkowska; scen. Katarzyna Kwiatkowska, Maciej Gawęcki; zdj. Tomasz Wert

Film powstały z pasji i dociekliwych studiów nad życiem Leopolda Tyrmanda opisuje emigracyjny okres w życiu pisarza. Nie bez powodu tytułem odsyła do pierwszego wydania książki ukazującej się po licznych uzupełnieniach i wznowieniach pt. „Tyrmand i Ameryka” napisanej przez współautorów dokumentu – Katarzynę I. Gawęcką (de domo Kwiatkowską) i Macieja Gawęckiego.

Po projekcji spotkanie ze scenarzystką i drugim reżyserem filmu Katarzyną I. Gawęcką.

LABORATORIUM DZIENNIKARSKIE
23 października 2013 r., godz. 14:30

TYRMANDIADA
Centrum Karmelicka
Społeczne Liceum Ogólnokształcące nr 7 im. Bronisława Geremka
 
„Te kina drugorzędne i czwartorzędne, to były uniwersytety naszego pokolenia w wielkich miastach. Chłonęliśmy z ekranu wiedzę o życiu i ideały, przykazania, etykę i gestykulację” - sentymentalnie przekonywał redaktora naczelnego Edwin Kolanko dziennikarz ze ”Złego” Leopolda Tyrmanda. Sam pisarz, często i chętnie wypowiadał się na temat filmu i kina.
 
Co dziś znaczy kinematografia? Jaką recepcją cieszą się współczesne produkcje? Jaką rolę w życiu wstępujących pokoleń odgrywają warszawskie kina?
 
Podczas laboratorium dziennikarskiego uczestnicy wcielą się w rolę dziennikarzy i podczas redakcyjnej narady opracują wspólny felieton. Fragmenty pracy ukażą się na łamach ”Gazety Muranowskiej”.
 
Nieodpłatne warsztaty adresowane są do młodzieży licealnej i gimnazjalnej.

Alex Kłoś - prowadzący warsztaty
 
Bezpłatne zapisy na warsztaty:
Marta Koszowy, Dyrektor Artystyczny Festiwalu TYRMANDIADA, tel.: 600 373 199; e-mail martakoszowy@o2.pl
 
ul. Karmelicka 26
00-181 Warszawa