Tomasz Stańko w Krakowie

Anna Kowalska

Tomasz Stańko New York Quartet wystąpi 29 października w klubie Studio.

Tomasz Stańko New York Quartet:
Tomasz Stanko - trąbka
David Virelles - fortepian
Ben Street - konrabas
Gerald Cleaver - perkusja

Tomasz Stańko przedstawia swój kwartet na podwójnym albumie pełnym sugestywnych motywów, natchnionego muzykowania i brawurowych improwizacji. Nagrania dokonano w czerwcu 2012 roku w Nowym Jorku,  mieście z którym w ostatnim dziesięcioleciu ten wielki polski trębacz zawarł bliską znajomość. Pięć lat temu kupił tam mieszkanie i odtąd dzieli swój czas pomiędzy USA i Warszawę. Nowy Jork stał się dlań bazą, gdzie komponuje, chłonie artystyczne życie miasta i śledzi muzyczne aktualności.

W siedemdziesiątym roku życia Stańko nie stracił nic z otwartości na nowe idee, nie porzucając wszakże swych dawnych koncepcji. Ten innowator europejskiej muzyki improwizowanej zachowuje silne poczucie historii jazzu i wie, jak ważny jest stale odnawiany kontakt ze źródłami tej muzyki. „Początkowo chciałem tylko cieszyć się Nowym Jorkiem, miastem gdzie jazz był tak ważny i które nadal jest jazzowym centrum świata. Miastem, gdzie Charlie Parker, Miles Davis, and Duke Ellington grali wspaniałą muzykę, gdzie rodziła się wielka historia jazzu...” Ale prędko nawiązał współpracę z miejscowymi muzykami, eksperymentując przed ostatecznym ustaleniem składu swego kwartetu. „W Nowym Jorku znalazłem trzech fantastycznych muzykantów” –  mówi Stańko.

New York Quartet Stańki debiutuje programem inspirowanym także poezją Wisławy Szymborskiej, polskiej poetki, eseistki i laureatki Nagrody Nobla, zmarłej w 2012 roku. Jak Stańko pisze w krótkiej notatce w książeczce płyty: „Lekturze słów Wisławy Szymborskiej zawdzięczam wiele pomysłów i inspiracji. Spotkania z Nią i współgranie z Jej poezją nadały rozmach także i tej muzyce, którą chciałabym z szacunkiem dedykować Jej pamięci”. W 2009 roku, pod koniec życia, Szymborska wystąpiła na wieczorze poetyckim w Operze Krakowskiej, na którym Tomasz Stańko odpowiadał na jej nowe wiersze improwizując na trąbce. Z kolei niektóre jej wiersze dostarczyły nowym kompozycjom Stańki inspiracji a także tytułów, np. „Tutaj – Here” (tytuł ostatniego tomiku poezji Szymborskiej) i wiersze w nim zawarte – „Assassins”, „Mikrokosmos”, i „Metafizyka”. Utwory „Faces” i „A Shaggy Vandal” podążają śladem wiersza Szymborskiej „Myśli nawiedzające mnie na ruchliwych ulicach”, lekko drwiącej medytacja na temat starych i nowych form.

Stare i nowe formy to w istocie mógłby być podtytuł tego albumu. Tytułowa, uduchowiona free ballada, która w różnych wersjach pojawia się tu dwukrotnie, otwierając i zamykając album, nie zdziwiłaby na „Balladynie”, debiucie Stańki w katalogu ECM z roku 1976, jest to bowiem utwór bardzo typowy dla jego własnej, oryginalnej tradycji. Z drugiej zaś strony trajektorie utworów takich jak „Assassins” pełne są niespodziewanych zdarzeń, gdy powiewna, nieco bopowa melodia imploduje swobodnym kontrapunktycznym graniem o niesamowitym pędzie, detalach i niepohamowanej energii. Te nowe struktury zbudowane są z interakcji muzyków, ale także służą ich indywidualnym akcjom: producent Manfred Eicher mówi o podejściu „parlando” zastosowanym tu względem zbiorowej improwizacji, gdzie muzyka gna przed siebie w trakcie głębokiej wymiany zdań, poczucie współodpowiedzialności muzyków przypomina role członków kwartetu smyczkowego.

David Virelles (ur. w 1983 w Santiago de Cuba) jest jednym z najbardziej oryginalnych pianistów, jacy w ostatnich latach pojawili na amerykańskiej scenie jazzowej. Jego grę od samego początku kształtowały studia nad muzyką Monka i Andrew Hilla, ale także nad muzyką klasyczną, kompozycją współczesną oraz rytualną muzyką Kuby i Haiti. Cytat: „Z kimkolwiek gram, staram się uzyskać ten sam feeling, jakiego doświadczam słuchając McCoya Tynera albo [afro-kubańskiego pieśniarza] Lázaro Rosa czy Bartóka – wszystko to ma pewną ponadczasową jakość”. „Wisława” to drugi występ Virellesa na płytach ECM, po wcześniejszym o dwa miesiące albumie Chrisa Pottera „The Sirens.” Stańko mówi o Virellesie: „czerpie z afrykańskich korzeni tej muzyki, a w jego graniu jest szczypta południowoamerykańskiej melancholii, która i mnie jest bardzo bliska”.

„Cieszy, gdy starszy wiekiem artysta nie ustaje w tropieniu nowych idei", napisał w „New York Times” Ben Ratliff w recenzji z wcześniejszych występów tej grupy. „Do niedawna Tomasz Stanko wykonywał piękne treny, ballady ocierpieniu duszy w tempie rubato z free-jazzowymi pomrukami. Od kilkunastu lat ukazywały się na serii świetnych płyt wytwórni ECM, a on w tym czasie kilkakrotnie zmieniał zespoły. Ale produkcje te łączył wspólny nastrój i  zamysł... Zarówno jako solista, jak i jako lider, potrafi zdyskontować  te mroczne emocje w muzyce: Ton jego trąbki jest mocny, surowy i o  chropawej obwiedni, a jego zdecydowane, krótkie tematy stanowią kotwice  dla aranżacji. Nie zmieniając radykalnie charakteru swej muzyki - nadal kocha ballady, a tęskne melodie nadal są na pierwszym planie – Stańko pozwala jej zmieniać proporcje. Muzyka z czwartkowego wieczoru była, na swój znakomity sposób, trudna do zdefiniowania. Korzystała ze stałych rytmów i motywów w akompaniamencie, ale także ze swobodnej improwizacji; była zarówno zbiorem sól jak i sekwencją dokładnie określonych aktów (...). Niektóre z tych niezwykłych pasaży pojawiały się bez starania któregokolwiek z muzyków, aby nadać im formalny lub kliniczny wyraz, tak jakby ich rękami poruszały jakieś naturalne siły”.

Tomasz Stanko New York Quartet wystąpi na specjalnym koncercie promującym ablum “Wisława”.

Jak mówi Stańko: „Kontakt z poezją Wisławy Szymborskiej poruszył mnie do głębi i niezwykle zainspirował. Spotkanie z Poetką na estradzie oraz możliwość improwizowania do wierszy czytanych przez Nią, dał mi jeszcze większy impuls twórczy. Powstała muzyka, którą z najgłębszym uznaniem chciałbym zadedykować pamięci Wisławy Szymborskiej”.

Album został nagrany w czerwcu zeszłego roku w Nowym Jorku – mieście, które w ostatniej dekadzie stało się wręcz drugim domem znakomitego polskiego trębacza. Pięć lat temu kupił tam mieszkanie i od tego czasu przebywa na przemian w Stanach Zjednoczonych i w Warszawie. Jak sam mówi, w Nowym Jorku komponuje, nasiąka atmosferą tamtejszej sceny artystycznej oraz śledzi najnowsze trendy w muzyce. Tam także poznał trzech muzyków: Davida Virellesa, Thomasa Morgana i Geralda Cleavera, z którymi stworzył płytę Wisława.

To kolejne spotkanie Tomasza Stańki z twórczością Szymborskiej. W 2009 roku także w Operze Krakowskiej odbył się jeden z ostatnich wieczorów autorskich Noblistki, podczas którego Stańko wykonał improwizacje do czytanych przez poetkę nowych wierszy. Niektóre z nich posłużyły jako inspiracja dla utworów, które znajdziemy na płycie: „Tutaj – Here”, „Assassins” (Zamachowcy), „Mikrokosmos” i „Metafizyka”. Z kolei „Faces” i „A Shaggy Vandal” nawiązują do wiersza Myśli nawiedzające mnie na ruchliwych ulicach. Natomiast przejmujący balladowy utwór tytułowy, który pojawia się dwukrotnie: na początku i na końcu albumu, mógłby równie dobrze znaleźć się na debiutanckim albumie Stańki dla ECM i mocno wpisuje się w najbardziej charakterystyczny nurt jego twórczości

Tomasz Stańko New York Quartet
29.10.2013
Studio
Kraków
ul. Budryka 4

Bilety:
Ulgowy: 65 PLN (przedsprzedaż) / 80 PLN (w dniu koncertu)
Zwykłe: 85 PLN (przedsprzedaż) / 100 PLN (w dniu koncertu)

Bilety można nabyć w stacjonarnych punktach Ticketpro w całej Polsce
oraz online na stronie www.ticketpro.pl.

Bilety kolekcjonerskie są dostępne w klubach Studio (ul. Budryka 4),
Gwarek (ul. Reymonta 17), Filutek (ul. Rostafińskiego 10).