Charlie Haden

Paweł Brodowski

Jeden z najwybitniejszych kontrabasistów, muzyk, który na przełomie lat 50. i 60. grając w kwartecie Ornette’a Colemana zmienił kształt jazzu, a potem przez ponad pół wieku poszerzał jego granice, zmarł po długiej chorobie 11 lipca 2014 roku w Los Angeles. Miał 76 lat.

Przyszedł na świat 6 sierpnia 1937 roku w Shenandoah w stanie Iowa, a wychowywał w Springfield, Missouri i Omaha w Nebrasce, najmłodszy z czworga rodzeństwa w rodzinie profesjonalnych muzyków country. Wkrótce zaczął występować w rodzinnej grupie Haden Family, która cieszyła się popularnością na Środkowym Zachodzie, miała własną audycję radiową. Na wydanej w roku 2009 płycie „Rambling Boy” jest nagranie z piosenką, gdzie śpiewa niespełna dwuletni „Yodeling Cowboy Charlie” .

Kiedy miał kilkanaście lat, przeszedł chorobę polio, która osłabiła jego struny głosowe i przerwała karierę śpiewaczą. Postanowił wtedy poświęcić się grze na kontrabasie. Jazzem zafascynował się słuchając płyt, które miał jego brat. W drugiej połowie lat 50. Haden przeniósł się do Los Angeles, gdzie nawiązał kontakt z takimi muzykami jak Art Pepper, Paul Bley i Hampton Hawes. Ornette Coleman zaprosił go do swojego kwartetu, w którym grali również Don Cherry i Billy Higgins. Występy tego rewolucyjnego zespołu w nowojorskim klubie Five Spot w 1959 roku zaszokowały jazzowy establishment. Kwartet Colemana zainicjował nowy styl, który uwalniał muzyków od tradycyjnych schematów i rygorów (time no changes, let’s play the music not background). Wydane wówczas płyty o proroczych tytułach „The Shape Of Jazz To Come” i „Change Of The Century” należą do przełomowych nagrań w historii tej muzyki. Charlie Haden uczestniczył w kolejnych sesjach Colemana „This Is Our Music” (1960) i „Free Jazz” (1961), pojawiał się też na sesjach innych koryfeuszy nowej muzyki, jak m.in. John Coltrane („The Avant-Garde”), Alice Coltrane, czy Archie Shepp. Z powodu uzależnienia od narkotyków zniknął ze sceny na kilka lat.

W roku 1967 rozpoczął współpracę z Keithem Jarrettem, początkowo w trio z Paulem Motianem, a potem w kwartecie, gdy dołączył saksofonista Dewey Redman. Pod koniec lat 60. wspólnie z Carlą Bley powołał Liberation Music Orchestra, która łączyła eksperymentalny jazz bigbandowy z pieśniami ludowymi Ameryki Południowej i Hiszpanii z okresu wojny domowej. Muzyka ta była wyrazem protestu przeciwko wojnie w Wietnamie. W 1971 roku podczas trasy z Kwartetem Colemana w faszystowskiej jeszcze Portugalii zadedykował jeden z utworów, Song for Che, ruchom wyzwoleńczym w Mozambiku i Angoli – został aresztowany i deportowany. Od tamtego czasu był postrzegany jako muzyk zaangażowany politycznie, o lewicowych poglądach. „Ale nie jestem politykiem, nie należę do żadnej organizacji politycznej – powiedział w wywiadzie dla JF. – Jestem po prostu muzykiem jazzowym, któremu nie jest obojętne to, co się dzieje w życiu politycznym. Jestem przeświadczony, że muzyka może uczynić świat lepszym i piękniejszym”. Z Liberation Music Orchestra nagrał cztery albumy, ostatni, wydany w 2005, nosił tytuł „Not In Our Name”.

W połowie lat 70. wspólnie z kilkoma alumnami Kwartetu Colemana skrzyknął grupę Old and New Dreams (Cherry, Redman, Ed Blackwell). A dziesięć lat później założył Quartet West (Broadbent, Watts, Marble), którego nagrania były nostalgicznym powrotem do muzyki, jaka nasycała eter i płynęła z ekranów w czasach jego młodości. Z kwartetem tym Haden wydał osiem albumów, m.in. „Haunted Heart” i „Always Say Goodbye”.

Do arcydzieł zaliczane są jego nagrania z Patem Methenym (m.in. „80/81”, „Song X”, „Beyond Missour Sky”), Hankiem Jonesem („Steal Away”), Michaelem Breckerem, Paulem Motianem, Kennym Barronem, Gonzalo Rubalcabą, Geri Allen, a także sesje balladowe z Jarrettem: „Jasmine” (2007) i właśnie wydany „Last Dance”.

W Polsce wystąpił po raz pierwszy w Kwartecie Ornette’a Colemana na Jazz Jamboree 1971. Kilka razy grał na Warsaw Summer Jazz Days (Quartet West, Liberation Music Orchestra). Po raz ostatni widzieliśmy wielkiego kontrabasistę na Bielskiej Zadymce Jazzowej w 2007 roku, gdzie otrzymał statuetkę Anioła Jazzowego. Jeszcze dwa lata temu, będąc bardzo osłabionym, zagrał na Alfa Jazz Festival we Lwowie.

Położył duże zasługi jako pedagog, założył wydziału studiów jazzowych na CalArts w Los Angeles. Do jego wychowanków należą m.in. Ravi Coltrane i Darek Oleszkiewicz. Darek oraz Piotr Rodowicz dzielą się z nami teraz wspomnieniami.

Paweł Brodowski