Bernt Rosengren

Szwedzki saksofonista, kompozytor, aranżer, zmarł 14 maja 2023 w Sztokholmie.

Bernt Rosengren urodził się 24 grudnia 1937 roku w Sztokholmie. Muzyką interesował się od dziecka. Mając 14 lat sprzedał akordeon, na którym zwykł grywać popularne w owym czasie melodie, i za uzyskane w ten sposób pieniądze kupił swój pierwszy saksofon tenorowy. Właściwie nigdy nie uczęszczał na lekcje muzyki. Był autodydaktą, który jazzu uczył się z płyt takich artystów jak Sonny Stitt, Lester Young czy Charlie Parker. Bardzo wcześnie, bo już na początku lat 50., zaczął grać do tańca w zespołach swingowych, a ponieważ jako jeden z niewielu muzyków w tych zespołach umiał czytać nuty, nie tylko grał, ale od najmłodszych lat także komponował i aranżował.

Był filarem wielu istotnych dla szwedzkiego jazzu formacji takich jak zespoły Larsa Gullina czy Big Band Jazzowy Szwedzkiego Radia (odpowiednik polskiego SJPR). Grał z osiadłym w Szwecji trębaczem Donem Cherrym, był także członkiem big bandu George’a Russella. Współpracował też, o czym wspominał w wywiadach, z mieszkającym w Szwecji polskim kontrabasistą Romanem Dylągiem. Jednak najważniejsze w jego karierze były zespoły, które prowadził sam. Od słynnego kwartetu bez fortepianu, z dwoma tenorami (Rosengren-Koverhult Kvartett), przez zespoły odkrywające dla jazzu muzykę świata (Sevda), na oktecie, tentecie i własnym big bandzie kończąc. Przez ostatnie 20 lat prowadził kwartet, którego trzon stanowili, obok lidera, kontrabasista Hans Backenroth i pianista Stefan Gustafson. Z zespołem tym występowałprawie do końca życia.

Dokonał wielu znaczących nagrań zarówno jako lider („Notes From Underground”, „Plays Porgy & Bess”, „I’m Flying”), jak i sideman („Eternal Rhythm” Dona Cherry’ego). W 1965 roku jego debiutancka płyta „Stockholm Dues” otrzymała prestiżową nagrodę Gyllene Skivan przyznawaną przez szwedzkie czasopismo jazzowe „Orkester Journalen”. W ciągu swej, prawie 70-letniej, kariery Rosengren otrzymał tę nagrodę pięciokrotnie, co jest niekwestionowanym rekordem.

W karierze Rosengrena ważny był wątek polski. W 1958 roku jako reprezentant Szwecji znalazł się w składzie Newport International Youth Band, gdzie poznał saksofonistę Jana Ptaszyna Wróblewskiego, który po kilku latach polecił go Krzysztofowi Komedzie. Efektem tych kontaktów był jego występ na Jazz Jamboree w 1961 roku (Bernt Rosengren & Trio Krzysztofa Komedy) oraz udział w nagraniu ścieżki dźwiękowej do filmu Romana Polańskiego „Nóż w wodzie”. Jednym z najwspanialszych momentów filmu, który był nominowany do Oscara, była dedykowana mu Ballad for Bernt z pamiętną partią saksofonu.

Rosengren występował w Polsce wielokrotnie, brał udział jako wykładowca w Warsztatach Jazzowych w Chodzieży w 1974 roku. Po raz ostatni pojawił się u nas w 1997 roku występując ze skandynawskim zespołem Tomasza Stańki w programie z wydanej przez ECM płyty „Litania – The Music Of Krzysztof Komeda”. Na przestrzeni lat udzielił naszemu czasopismu kilku dużych wywiadów. Ostatni ukazał się w JF 4-5/2021.

Rola Rosengrena w szwedzkim – i chyba nie tylko szwedzkim – jazzie jest trudna do przecenienia. Zalicza się go do trójcy szwedzkich gigantów saksofonu, którą wraz z nim tworzą Arne Domnerus (alt) i Lars Gullin (baryton). Na jego grze na tenorze wzorowała się większość szwedzkich saksofonistów wielu generacji, podczas gdy on sam najczęściej powoływał się na Coltrane’a, jako swojego największego idola. Jego grę charakteryzowały piękny, szeroki ton, wierność tradycji głównego nurtu jazzu, a jednocześnie otwarcie na nowe prądy, m.in. na muzykę innych kultur. Żył 85 lat.

Marek Piechnat