John Tchicai

Paweł Brodowski

Duński saksofonista John Tchicai,  jeden z gigantów free jazzu, zmarł 7 października 2012 roku w Perpignan we Francji, gdzie mieszkał od kilku lat.

Urodził się w Aarhus 28 kwietnia 1936 roku. Był synem Dunki i emigranta z Konga. Początkowo grał na skrzypcach, potem na klarnecie, od 14 roku życia na saksofonie altowym, następnie również na tenorze i bas klarnecie. Studiował w konserwatoriach w Aarhus i Kopenhadze.

W 1962 roku wystąpił w Warszawie na Jazz Jamboree z Kwintetem Jorgena Letha.  O tej wizycie i pierwszych kontaktach z polskimi muzykami opowiadał na łamach JAZZ FORUM 10-11/2007 w wywiadzie, który przeprowadził Marek Romański.

W 1963 roku Tchicai zamieszkał w Nowym Jorku, gdzie założył rewolucyjną grupę New York Contemporary Five
z Archie’m Sheppem i Billem Dixonem, którego zastąpił Don Cherry. Rok później grał w New York Art Quartet z Roswellem Ruddem i Milfordem Gravesem. W 1964 uczestniczył w nagraniu  płyty Alberta Aylera „The New York Eye And Ear Control” (Don Cherry, Roswell Rudd, Gary Peacock, Sunny Murray), a w 1965 w słynnej sesji Johna Coltrane’a „Ascension”.

W drugiej połowie lat 60. powrócił do Danii, gdzie stał się katalizatorem free jazzu. Założył 17-osobową formację Cadentia Nova Danica, która istniała przez pięć lat. W 1969 uczestniczył w awangardowej sesji Johna Lennona i Yoko Ono „Unfinished Music, No. 2: Life with the Lions”. W latach 70. zajął się głównie nauczaniem. Od 1982 był członkiem New Jungle Orchestra gitarzysty Pierre’a Dorge. Koncertował w Europie z Cecilem Taylorem.

W 1991 roku przeniósł się do  Kalifornii, gdzie współpracował z takimi muzykami jak Wadada Leo Smith i Henry Kaiser. Na początku nowego millenium zamieszkał we Francji.

Od ponad 20 lat Tchicai współpracował z mieszkającym w Niemczech naszym kontrabasistą Vitoldem Rekiem. W 1991 roku nagrali razem album „Art of The Duo – Satisfaction”  (Enja). Dwa lata później występowali w San Francisco i całej Europie.  W 2001 Tchicai wziął udział, obok Alberta Mangelsdorffa i Charlie’ego Mariano, w specjalnym projekcie Vitolda Reka jazzowych adaptacji melodii ludowych Podkarpacia „The Polish Folk Explosion” (Tasao Music). Latem 2009 roku grał z Rekiem w Rzeszowie.  2 czerwca tego roku wystąpił na festiwalu w Peitz w trio John Tchicai/Vitold Rek/Makaya Ntshoko –  był to chyba jego ostatni koncert.  Kilka dni później doznał wylewu w Barcelonie.

Paweł Brodowski