Marek Ałaszewski

Paweł Brodowski

Legendarny gitarzysta i wokalista, założyciel i lider zespołu Klan, zmarł 19 listopada 2023 w Bielawie pod Warszawą.

O  śmierci wspaniałego artysty, muzyka i malarza, kompozytora, aranżera, autora tekstów, poinformował jego syn, gitarzysta Marek Ałaszewski Junior:

„Mój ukochany Tata odszedł dzisiaj w nocy... 7 lat temu, udar, zmora naszych czasów, odebrał mu możliwość poruszania się, mówienia, tworzenia... czyli w zasadzie wszystko. Przez ostatni niemal rok, od stycznia, leżał pod respiratorem, wtedy już nieświadomy. Taką przynajmniej mamy nadzieję. Nie wyobrażam sobie przez co musiał przejść. Teraz już nie cierpisz kochany Tato. Do zobaczenia!” – napisał  na Facebooku.

Marek Ałaszewski przyszedł na świat w Warszawie 2 grudnia 1942 roku. Miał nie jedną, a dwie pasje, którym oddawał się niemal całkowicie – nie tylko muzykę, ale także i malarstwo. Miłość do malarstwa wyniósł z domu rodzinnego, studiował w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem mistrzów: Jana Cybisa, Aleksandra Kobzdeja i Stefana Gierowskiego (u którego obronił dyplom). Specjalizował się w malarstwie olejnym i akwarelowym, uprawiał także malarstwo ścienne. Swoje prace wystawiał na ekspozycjach zbiorowych i indywidualnych w Polsce i z granicą.

W maju 2023 roku, już bez Marka udziału, zaprezentowana została w warszawskiej Kordegardzie, w Galerii Narodowego Centrum Kultury przy Krakowskim Przedmieściu, monograficzna wystawa jego prac malarskich (obrazów olejnych z dwóch najważniejsze cykli: „Wenecja” i „Bali” oraz wybranych prac z wcześniejszego okresu twórczości). Podczas wernisażu żona Bożena i córka Dorota odebrały z rąk wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Wandy Zwinogrodzkiej przyznany Markowi Ałaszewskiemu Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

„Trudno dociec, w jakim stopniu malarstwo inspirowało jego muzykę i czy muzyka oddziaływała na jego malarstwo” – zastanawiałem się w laudacji, o którą mnie poproszono. „Prawdopodobnie te dwie dziedziny traktował autonomicznie, rozdzielnie. Ale niewątpliwie jego wrażliwość na kolor miała wpływ na barwę i aurę jego muzyki, na harmonię, ekspresję i dynamikę. Był architektem muzyki, kreatorem, człowiekiem z wizją i fantazją. Był przede wszystkim ARTYSTĄ”.

Klan 1970: Marek Ałaszewski, Roman Pawelski, Maciej Głuszkiewicz, Andrzej Poniatowski
fot. Tadeusz Tarkowski 

Jako muzyk był autodydaktą. Gitarzysta, wokalista, kompozytor, aranżer, autor tekstów, bandleader – sam, intuicyjnie wchodził we wszystkie rejony wtajemniczenia. With a little help from his friends – wśród przyjaciół, którym zawdzięczał być może najwięcej, byli kontrabasista Wojciech Zalewski i gitarzysta Tomasz Jaśkiewicz. Debiutował w drugiej połowie lat 60. jako gitarzysta w warszawskich zespołach Bardowie i Pesymiści. Swój własny zespół Klan powołał do życia w kwietniu 1969 i natychmiast zrobiło się o nim głośno. Obok lidera oryginalny skład Klanu tworzyli: Maciej Głuszkiewicz (instrumenty klawiszowe), Roman Pawelski (gitara basowa), Andrzej Poniatowski (perkusja). Pierwszy koncert dali w warszawskim Medyku.

Jedną z inspiracji  Klanu była amerykańska grupa psychodeliczna Vanilla Fudge, ale Klan miał własne, oryginalne brzmienie, i trudno odnaleźć  bezpośrednie odniesienia do innych wzorów, w tamtym czasie na Zachodzie doszły do głosy takie zespoły jak Pink Floyd, Procol Harum, Grateful Dead, Jim Morrison & The Doors, Lovin’ Spoonful, Jefferson Airplane, Vanilla Fudge, nie wpominając o Hendrixie czy Janis Joplin – pokolenie „Woodstock”, „Easy Rider”, „Hair”. Flower Power i  psychodelia – jak wszystkie nowinki z Zachodu – nadeszły do nas z lekkim opóźnieniem.

Ale polski rock przeżywał wówczas okres wzlotu. Nigdy wcześniej ani nigdy później nasze zespoły nie były tak blisko światowego topu: Niemen Enigmatic i „Bema pamięci rapsod żałobny”, Breakout i „Na drugim brzegu tęczy”, czy psychodeliczny Romuald i Roman. Klan – zespół, którego domeną był rock artystyczny, progresywny, awangardowy – torował drogę do heavy rocka, mocniejszej ekspresji i siły przesłania.

Psychodelia Klanu znajdowała wyraz w tekstach piosenek. Teksty te, pisane przez Marka Skolarskiego, były surrealistyczne, oniryczne, tajemnicze, rozpalały marzenia, wyrażały tęsknotę nowego pokolenia za innym, lepszym, wyśnionym światem. Nagrania Klanu wchodziły na radiowe listy przebojów. Z brzytwą na poziomki, Nie sadźcie rajskich jabłoni, Chcę być ptakiem rock and rollem, Automaty  – każda z tych piosenek to małe arcydzieło. Jako kompozytor i aranżer Marek Ałaszewski panował nad każdym szczegółem.

Najważniejszym osiągnięciem artystycznym zespołu był spektakl baletowo-muzyczny „Mrowisko”, którego premiera miała miejsce na Festiwalu Piosenki w Opolu w 1970 roku –  z librettem Skolarskiego, muzyką Ałaszewskiego, scenografią Marka Lewandowskiego i choreografią Marquity Compe. W widowisku wzięli udział soliści Teatru Wielkiego. Wiosną 1971 roku wydany został longplay „Mrowisko”, ale niestety już wkrótce, będąc u szczytu popularności, zespół rozwiązał się, czego przyczyną było storpedowanie przez władze PRL planowanego tournée za granicą. 

Pod koniec sierpnia 1972 roku Klan wyjechał jednak za granicę, na Festiwal w Finlandii, w nietypowym, jednorazowym składzie, do którego Marek Ałaszewski wciągnął gitarzystę Tomasza Jaśkiewicza oraz dwóch muzyków freejazzowego Kwintetu Tomasza Stańki: kontrabasistę Bronisława Suchanka i perkusistę Janusza Stefańskiego. Ten awangardowy lineup wystąpił w Helsinkach obok Grupy Niemen, a koncert został opublikowany po kilkudziesięciu latach na płycie „Klan: Live In Finland 1972” (Gad Records).

W roku 1973 Marek Ałaszewski skomponował muzykę do spektaklu „Sen nocy letniej” wg Szekspira, wystawianego przez Teatr Roma i berliński Metropoltheater.

Od tamtego czasu Marek poświęcił się głównie malarstwu, ale kilkakrotnie reaktywował grupę Klan w różnych składach. 24 maja 1996 roku zespół wystąpił w klubie Stodoła podczas koncertu „Warszawski rock and roll lat 60.” Kolejne występy Klanu pod tym sztandarem miały miejsce w Centrum Łowicka (1997) i w Sali Kongresowej (1999). W 2010 na zamówienie Muzeum Literatury Ałaszewski skomponował oratorium „Podróż Trzech Króli” do poezji T.S. Eliota – premiera miała miejsce w kościele NNMP na Nowym Mieście w Warszawie.

Tymczasem w roku 2008 Klan ponownie się reaktywował.  W 2012 ukazał się kolejny album zespołu zatytułowany „Laufer”. Ówczesny skład Klanu tworzyli oprócz lidera: Jacek Kępka (śpiew, gitara, instrumenty klawiszowe), Piotr Gąssowski (gitara), Marek Ałaszewski Junior (gitara basowa) i Grzegorz Grzyb (perkusja). Ostatni koncert  w tym składzie dali 8 maja 2016 roku  w klubie Beerokracja w Warszawie.

Tak naprawdę Marek Ałaszewski miał trzy pasje – muzykę, malarstwo i… sport. Ćwiczył wyczynowo gimnastykę. Miał wspaniałą, atletyczną sylwetkę, bicepsy, urodę, bujną fryzurę. Był wiecznie młodym „Adonisem” polskiego rocka…

Tym większym było dla nas zaskoczeniem, a właściwie prawdziwym szokiem, gdy tydzień po ostatnim koncercie, 16 maja maju 2016 roku, Marek doznał ciężkiego udaru mózgu, który spowodował  niedowład prawej strony ciała oraz afazję mowy. Rozpoczęła się długa, kosztowna trwająca siedem lat rehabilitacja, wymagająca wielkiego poświęcenia i oddania ze strony rodziny walka o życie. Pomocy nie szczędziła operująca specjalnym funduszem Polska Fundacja Muzyczna. Marek Ałaszewski zmarł o 2.00 w nocy w sobotę 19 listopada w Ośrodku Wentylacji Respiratorem w Bielawie pod Warszawą (Konstancin-Jeziorna). Żył 80 lat.

Jego zasługi dla muzyki i malarstwa są niepodważalne. Marek Ałaszewski stał się legendą, a jego zespół Klan zapisał się na trwałe w historii polskiego rocka.

Żegnaj, Marku!

Paweł Brodowski